Ο τόπος καταγωγής για τον καθένα μας αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής μας και των αξιών της και ιδιαίτερα όταν ο τόπος αυτός ονομάζεται “Βλάστη”.
Τόπος με μια γεωγραφική ιδιαιτερότητα η Βλάστη, βρίσκεται στην αγκαλιά των βουνών Σινιάτσικο (Ασκιο) και Μουρίκι, σ΄ ένα οροπέδιο με 1240 μέτρα υψόμετρο, ανάμεσα σε απαράμιλλης περιβαλλοντολογικής ομορφιάς καταπράσινα λιβάδια και περιτριγυρισμένη από δάση με οξιές ,βελανιδιές και πεύκα, δίνοντας έτσι μια ανάταση αισθητικής και ψυχικής ηρεμίας στον κάθε επισκέπτη.
Για όλους εμάς τους Μπλατσιώτες είναι τόπος και σημείο αναφοράς που μας γεμίζει με υπερηφάνεια με τις ιστορικές και τις πνευματικές του προεκτάσεις. Είναι ο τόπος στον οποίο γεννήθηκαν ή ξεκίνησαν άνδρες με υψηλές πνευματικές, επιστημονικές και καλλιτεχνικές προδιαγραφές αλλά πάνω απ΄όλα με ένα μεγαλείο Ελληνικής ψυχής δυσεύρετο, που μαρτυρούν οι δημόσιες ευεργεσίες όχι μόνον στον τόπο καταγωγής τους στην χώρα μας αλλά ακόμη και στην ξένη.
Οι Μπλατσιώτες εξακολουθούμε να κρατούμε σταθερούς τους δεσμούς με την ιστορική μας πατρίδα που ιδιαίτερα ξαναζωντανεύει τα καλοκαίρια θυμίζοντας παλιούς αλλά όχι ξεχασμένους “καλούς καιρούς”.
Περιμένουμε τον Δεκαπενταύγουστο το ετήσιο προσκύνημα και “αντάμωμα” σαν φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης, να περιδιαβούμε τους δρόμους του χωριού μας με τα αρχοντόσπιτα, τα φημισμένα σχολεία Θομαίδειο αρρεναγωγείο και Μουσίκειο Παρθεναγωγείο και Βρανάκειο .Να προσκυνήσουμε ευλαβικά στον Άγιο Παντελεήμονα, τον Άγιο Μάρκο και να ξαναθαυμάσουμε το ιστορικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του Αγίου Νικολάου.
Τι κι αν έμειναν λίγοι οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού μας που φυλάγουν “Θερμοπύλες. Η ζεστασιά της ψυχής τους το θερμό τους καλωσόρισμα και η ευγενική τους φιλοξενία μας γεμίζει συγκίνηση.
Μία εσωτερική δύναμη ίσως και μία ανεξήγητη ανάγκη για την συνέχιση της ζωής μας είναι αυτό το αντάμωμα των απανταχού Βλατσιωτών, που αυτή η αγάπη δεν λογαριάζει δυσκολίες και ξεπερνά χιλιόμετρα και ηπείρους για να βρεθεί έστω και για λίγες μέρες της Παναγιάς στη γενέθλια γη. Ζωντανό παράδειγμα ήταν η παντοτινή παρουσία του αείμνηστου Γιάννη Βλαχοδήμου ( Μπαρμπαρούνας) να έρχεται και να σύρει τον Τρανό χορό σαν κορυφαίος από τον μακρινό Καναδά
Έτσι η Βλάστη φορά τα γιορτινά της . Γεμίζουν τα σπίτια ευγενικά πρόσωπα, οι φιλίες ανανεώνονται, γνωρίζουν οι νεώτεροι τις ρίζες τους και την ιστορία τους. Είναι το «νόστιμο ήμαρ» του Οδυσσέα προς την Ιθάκη του και να αποφύγουν έτσι τη λήθη και την λησμονιά.
Δύο είναι οι κατ’ εξοχήν μεγάλες ημέρες του πανηγυριού. Η 15η και 16η Αυγούστου.
Την πρώτη μέρα (15 Αυγούστου), ημέρα που γιορτάζει η Παναγιά μας και η Ελλάδα , το Πάσχα του καλοκαιριού όπως συνηθίζεται να λέγεται, οι Βλατσιώτες προσέρχονται ευλαβικά στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου. Μετά ακολουθεί μία μεγάλη λιτανεία με τις ιστορικές εικόνες τονώνοντας έτσι την πίστη ,δίνοντας ευλογία για την υπόλοιπη χρονιά.
Με μεγαλύτερη λαμπρότητα γιορτάζεται η 16η Αυγούστου. Η συμμετοχή όλων των Βλατσιωτών στην Αρχιερατική θεία λειτουργία όπου συνήθως χοροστατεί ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης, αποδεικνύει την έμπρακτη θρησκευτικότητα τους.
Τόσο το απόγευμα της 15ης Αυγούστου καθώς επίσης και το πρωί μετά την θεία λειτουργία και το απόγευμα της 16ης Αυγούστου,το ενδιαφέρον όλων επικεντρώνεται στον Τρανό χορό, που αποτελεί το κορυφαίο παραδοσιακό γεγονός της Βλάστης . Το όνομα Τρανός, μεγάλος οφείλεται τόσο στην σημασία του πανηγυριού, όσο και στον αριθμό των χορευτών που ξεπερνούν τα 400-500 άτομα.
Ο μεγάλος κυκλικός χορός που στήνεται στα «λιβάδια» μας θυμίζει τους χορούς εκείνους , που στήνονταν γύρω στη «Θυμέλη» που βρισκόταν στο κέντρο της αρχαίας ορχήστρας. Είναι ένα έθιμο με αρχαίες Ελληνικές ρίζες. Σ’ έναν τεράστιο ανθρώπινο κύκλο τελείται μια «ιεροτελεστία» και κανόνες που οι Βλατσιώτες τηρούν με ευλάβεια. Μπροστά οι άνδρες και ακολουθούν οι γυναίκες. Το εθιμοτυπικό ορίζει τον χορό να σέρνει ο γεροντότερος και γνώστης των τραγουδιών και να τον ακολουθούν κατά σειρά ηλικίας.
Οι γυναίκες συνήθως με τοπικές ενδυμασίες , η μία δίπλα στην άλλη με κριτήριο την ηλικία και το χρόνο παντρειάς τους. Η φωνή του κορυφαίου δίνει το σύνθημα στους άνδρες. «Σήμερα έχουμε καιρό να βγούμε στου σεργιάνι, να μασούμε γραμματικούς να φτιάξουμε παπάδες, ν’ ανοίξουμε τις εκκλησιές να δούμε τα ευαγγέλια, να δούμε και την παναγιά, πώς στρώνει πώς κοιμάται, πώς στρώνει στα τριαντάφυλλα, γυρνιέται στα λουλούδια»
Για το έθιμο του «τρανού χορού» εικάζεται πως η γέννησή του συμπίπτει χρονολογικά με την εγκατάσταση των πρώτων κάτοικων στο χωριό. Μέσα από τους στίχους του πρώτου τραγουδιού του χορού διαφαίνεται η βαθειά πίστη και η θρησκευτικότητα των κατοίκων. Είναι επίσης η εποχή που οι κτηνοτροφικές εργασίες έχουν μετριαστεί. Μελετητές αναφέρουν ότι ο τρανός χορός της Παναγιάς, συνήθως ήταν ο χορός των κτηνοτρόφων(καλινδέρης). Ο βηματισμός είναι σταθερός και πολύ αργός . Συνήθως οι άνδρες πιάνονται αλά μπρατσέτα .Ο κορυφαίος δίνει τον τόνο και επαναλαμβάνεται από τους υπόλοιπους χορευτές άνδρες και γυναίκες.
Ακούγοντας τα τραγούδια του τρανού χορού ανατρέχουμε σε δύσκολους καιρούς της πατρίδας μας. Τα περισσότερα από αυτά δημιουργήθηκαν από την ανάγκη των κατοίκων να εκφράσουν με έμμεσο τρόπο και με μεταφορική σημασία την εμφανή ανάγκη και πόθο τους για ελευθερία και την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.
Τα τραγούδια του τρανού χορού είναι μια ιστορική παρακαταθήκη για όλους εμάς τους Βλατσιώτες . Μας μεταφέρουν ιστορικά στοιχεία, γεγονότα πικρής σκλαβιάς και αρπαγής γυναικών, συγχρόνως όμως μιλούν για την Ελληνική λεβεντιά και την άσβεστη φλόγα για Ελευθερία. Ο χώρος όμως δεν μας επιτρέπει να επεκταθούμε . Άλλωστε ο Τρανός χορός δεν είναι κέφι, είναι σύμβολο και θεσμός.
Η παράδοση για μας τους Βλατσιώτες δεν είναι μουσικής είδος, ούτε έχει τα χαρακτηριστικά της φολκλορικής ελαφρότητας. Είναι στοιχεία ζωής και ζωντανής πραγματικότητας. Ο επισκέπτης το αντιλαμβάνεται από το συλλογικό πνεύμα του Τρανού Χορού τον Δεκαπενταύγουστο και στα υπόλοιπα πανηγύρια της Βλάστης.
Όλα αυτά αποτελούν ταξίδι αναδρομής στο ιστορικό παρελθόν ίσως και προβληματισμού, μνήμης, συγκίνησης μα πιο πολύ ένα αφιέρωμα σ’ όλους αυτούς που πέρασαν αφήνοντας πίσω τα ίχνη τους, σ’ όλους όσους με μεράκι και αγάπη προσπαθούν να διαφωτίσουν όσα κληρονόμησαν και να μεταδώσουν στις επόμενες γενιές αυτήν την ανάγκη για τον συνδετικό κρίκο της ιστορίας, της παράδοσης, της αγάπης για την ιδιαίτερή μας πατρίδα ,που θα ενώσει το παρελθόν με το παρόν για μια καλύτερη προοπτική, γιατί ας μην ξεχνάμε το άνοιγμα του τραγουδιού στον Τρανό Χορό!
“ Έσπειρα σπυρί κριάρι
Φύτρωσε μαργαριτάρι’’
Tούλα Λαμπαδάρη Χριστοδουλίδου
Αύγουστος 2012
Περισσότερα τραγούδια του «τρανού χορού» μπορούν οι αναγνώστες να αναζητήσουν στα βιβλία:
α/Μ.Α.Καλλινδέρη: «Ο βίος της Κοινότητας Βλάστης επί Τουρκοκρατίας »
β/ Τσίρου: « Η Βλάστη»
γ/ Μαριάνθης Βασβατέκη: « Τα τραγούδια που τραγουδούν στη Βλάστη»