Μερικά στοιχεία και απόψεις πριν αναφερθούμε στην μάχη της Φλώρινας.
Απ’ ο,τι διαβάσαμε και μάθαμε, οι αντάρτες προετοιμάστηκαν μεθοδικά για την κατάληψη της Φλώρινας, γιατί ήταν ενήμεροι για την οχύρωση της. Ήξεραν και για τις δυνάμεις που υπήρχαν μέσα στην Φλώρινα, οι οποίες ήταν περισσότερες από τις δικές τους…!!!... Αλλά στον ΑΓΩΝΑ οι καταστάσεις, μετριούνται αλλιώς…!!!...
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα…!!!...
Και εμείς που ήμασταν από μέσα, βλέπαμε τα πολλαπλά πολυβολεία σ’ όλες τις θέσεις της πόλης, στις αστυνομίες, εκτός από πολυβολεία είχαν και συρματοπλέγματα. Μαθαίναμε πως σε όλες τις βουνοκορφές μετά τα πολυβολεία υπήρχε τριπλό συρματόπλεγμα και μετά ναρκοπέδιο. Εμείς (ο γεωργικός οικισμός και οι Μοναστηριώτες) που ήμασταν δίπλα στην στρατώνα, η οποία ήταν συρματοπλεγμένη και είχε στο ελεύθερο πεδίο μεγάλα κανόνια, που έριχναν περιοδικά προς το Βίτσι… Γι’ αυτό και εμείς φάγαμε τις περισσότερες οβίδες που έριχναν οι αντάρτες στην Φλώρινα.
Επίσης υπήρχαν και τα άρματα μάχης. Μερικά ήταν αραγμένα και στο προαύλιο του Τρίτου Δημοτικού Σχολείου μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και το αεροδρόμιο με τα αεροπλάνα που διέθετε ο Εθνικός Στρατός…!!!...
Εκείνο, που μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να μου εξηγήσει κανείς, είναι:… Τι σκοπό εξυπηρετούσε το χτίσιμο του «νέου» δρόμου από την βρύση του Τρίτου Δημοτικού Σχολείου μέχρι την αρχή της μεγάλης ανηφοριάς, δηλαδή μέχρι την είσοδο της Στρατώνας και εκεί που ήταν και είναι ο φούρνος του Μίσκα. Δηλαδή είχαν κτίσει «γλώσσες» από λιθοδομή μέχρι τα μέσα του δρόμου, εναλλάξ, περίπου 60 εκ. ύψος, 70 εκ. φάρδος και συρματόπλεγμα επάνω.
Για να περάσεις τον δρόμο, έπρεπε να κινηθείς ζίκ - ζάκ…. Γι’ αυτό και εμείς όταν σχολούσαμε, περπατούσαμε από τον διπλανό ελεύθερο χώρο…
Έτσι ο Δ.Σ.Ε. επιχειρησιακά, έπρεπε να «αντιστρέψει» τα δεδομένα…!!!.... Έπρεπε να κάνει τολμηρή διείσδυση με εφευρετικούς στρατιωτικούς ελιγμούς… Πόσο δύσκολο ήταν…;…!!!....
Το σχεδιάγραμμα έγινε βάση των όσων έγραψαν οι του Εθνικού Στρατού και
οι Δ. Κατσής και Ν. Κέντρος του Δ.Σ.Ε.
Από την πλευρά των ανταρτών, μαθαίνουμε από διάφορες καταθέσεις μαρτυρίες, βιβλία ο,τι: η 107 Ταξιαρχία των ανταρτών πρώτη, θα (χτυπήσει) κατελάμβανε το Σολίτσικο (1641) και 1033 ύψωμα. Η 18 Ταξιαρχία το ανατολικό τμήμα της πόλης, Στρατώνα/Σιδηροδρομικός Σταθμός. Η 14 Ταξιαρχία – κάθετα από το Πισοδέρι/Βίγλα προς το κέντρο της πόλης, με όλες τις λεπτομέρειες ανάπτυξης και δράσης. Η 103 Ταξιαρχία παράλληλα και δεξιά της 14ης θα κατελάμβανε τα υψώματα, νότια: 1215, 1115, Πίπα και Γιούπκα. Η Ταξιαρχία 108 θα ενεργούσε αντιπερισπαστικά στο χωριό Σκοπιά και νότια της πόλης. Δίπλα στην 18 Ταξιαρχία και υπό τας διαταγάς της ήταν η Λαϊκή Πολιτοφυλακή κλπ. του Ν. Κέντρου. Τέλος το τμήμα Καϊμακτσαλάν και Ιππικό θα εξασφάλιζαν την επιχείρηση από κατεύθυνση Αμυνταίου, με 15 πυροβόλα, δύο αντιαρματικούς ουλαμούς και δύο αντιαεροπορικούς…!!!...
Εδώ θα κάνω μια παρένθεση, γιατί κάποτε, παρά τη συζήτηση που έγινε, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πολίτης», αυτές οι φλυαρίες κι ανεύθυνες απόψεις, ότι η μάχη της Φλώρινας χάθηκε, γιατί από πλευράς Αμυνταίου δεν περιόρισαν τις ενισχύσεις…κτλ…κτλ…κτλ…!!!
Αχ, αυτή η ελληνική ελαφρότητα…!!!...
Και τώρα πως την είδα εγώ από μέσα από την Φλώρινα και μάλιστα από την περιοχή του Αγροτικού Οικισμού των Μοναστηριωτών της Στρατώνας…
Ήταν μεσάνυχτα, και το κροτάλισμα των όπλων κτλ, μας ξύπνησε… Μερικές σφαίρες χτυπούσαν στους τοίχους του σπιτιού, αλλά καμιά δεν βρήκε παράθυρο κι έτσι όλοι μας ήμασταν σκυφτοί κάτω από τα περβάζια των παραθύρων για να μπορούμε να βλέπουμε και προς τα έξω… Η νύχτα ήταν καλή και με φεγγάρι χωρίς χιόνια. Ούτε και στα βουνά…
Αυτά που αναφέρουν οι αντάρτες…, ίσως να υπήρχε χιόνι ψηλά στα βουνά.
Μια μικρή παρένθεση. Οι αντάρτες και στο παρελθόν μπήκαν άλλες δύο φορές στην Φλώρινα. Οι μάχες δεν γίνονταν σ’ εμάς/Στρατώνα, αλλά σ’ άλλες περιοχές της πόλης. Εμείς ακούγαμε το κροτάλισμα των όπλων και των εκρήξεων. Τα πολυβολεία ήταν επανδρωμένα. Σε διάφορες περιοχές βλέπαμε και καπνούς. Σε κάποια στιγμή βλέπουμε κάποιοι φαντάροι να έρχονται από την Στρατώνα και σε ρυθμό πορείας, ο ένας, πίσω από τον άλλον με τα όπλα στα χέρια, να περνάν κάτω από τα σπίτια μας προφυλαγμένοι, να πηγαίνουν τοίχο-τοίχο και να χάνονται πίσω από τα πολυβολεία προς τα υψώματα…
Περισσότερα, απ’ όσα συνέβησαν εκείνη την νύχτα/ημέρα δεν θα αναφέρω, όπως και για το θάψιμο των περίπου 800 αγωνιστών, των οποίων οι συγγενείς μου ζήτησαν να κάνω στην μελέτη του μνημείου και ένα οστεοφυλάκιο, για να μπορέσουν στο μέλλον να ελέγξουν αν οι δικοί τους θάφτηκαν εδώ. Θα τα αναφέρω στο βιβλίο.
Θέλω να κλείσω τη δημοσίευση με γενικές απόψεις…!!!...
Διαβάζοντας αρκετά βιβλία για το παραπάνω θέμα και μάλιστα και από τις δύο πλευρές, διαπίστωσα τα εξής:
Πρώτον, ότι όλοι συμφωνούν πως η Φλώρινα ήταν οχυρωμένη πολύ καλά…!!!...
Δεύτερον, ότι οι αντάρτες, υστερούσαν σε δυνάμεις έναντι του Εθνικού Στρατού…!!!... Όπως πάντα…!!!....
Τρίτον, η οχύρωση των περιμετρικών υψωμάτων, δεν ήταν όπως στις προηγούμενες περιπτώσεις, π.χ. Νάουσα κλπ.
Και τέταρτον, ο «Αιφνιδιασμός»…!!!... Κάτω από τέτοιες συνθήκες, ΜΟΝΟΝ με αιφνιδιασμό θα μπορούσαν οι αντάρτες να είχαν επιτυχία…!!!... Η «διαρροή», έδωσε την ευκαιρία στον Εθνικό Στρατό να προετοιμαστεί καλύτερα και τους περίμενε…!!!... Όπως και η αναβολή για μια μέρα…!!!...
Χωρίς περικοπές – ΟΛΟΙ – ρίχνουν το «φταίξιμο» στην διαχείριση…!!!...
Και ένα ακόμα, δικό μου, όπως το είδα: αν άρχιζαν νωρίτερα ή αν κρατούσε η νύχτα 2-3 ώρες ακόμα…, τα αεροπλάνα δεν θα μπορούσαν να τους αποδεκατίζουν σ’ όλες τις θέσεις, με επαναλαμβανόμενες καθόδους…!!!... Θέρισαν κι’ αυτούς που έφτασαν έξω από την Στρατώνα. Τα βλέπαμε να έρχονται 2-2 και 3-3 μαζί για τον ίδιο στόχο…!!!... Μάλιστα ένα χτυπήθηκε στην Καλογερίτσα και ενώ έβγαζε καπνούς…, πήγε και προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο…
Για το χρονικό αυτής της ημέρας τα γράφω και ο καθένας ας βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα…!!!... Πάντα αντιπληροφοριακά και αντιδιαστρεβλωτικά.
Με πατριωτικούς χαιρετισμούς
Νίκος Φρυτζαλάς
Πολεοδόμος – Αρχιτέκτων.
Απ’ ο,τι διαβάσαμε και μάθαμε, οι αντάρτες προετοιμάστηκαν μεθοδικά για την κατάληψη της Φλώρινας, γιατί ήταν ενήμεροι για την οχύρωση της. Ήξεραν και για τις δυνάμεις που υπήρχαν μέσα στην Φλώρινα, οι οποίες ήταν περισσότερες από τις δικές τους…!!!... Αλλά στον ΑΓΩΝΑ οι καταστάσεις, μετριούνται αλλιώς…!!!...Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα…!!!...
Και εμείς που ήμασταν από μέσα, βλέπαμε τα πολλαπλά πολυβολεία σ’ όλες τις θέσεις της πόλης, στις αστυνομίες, εκτός από πολυβολεία είχαν και συρματοπλέγματα. Μαθαίναμε πως σε όλες τις βουνοκορφές μετά τα πολυβολεία υπήρχε τριπλό συρματόπλεγμα και μετά ναρκοπέδιο. Εμείς (ο γεωργικός οικισμός και οι Μοναστηριώτες) που ήμασταν δίπλα στην στρατώνα, η οποία ήταν συρματοπλεγμένη και είχε στο ελεύθερο πεδίο μεγάλα κανόνια, που έριχναν περιοδικά προς το Βίτσι… Γι’ αυτό και εμείς φάγαμε τις περισσότερες οβίδες που έριχναν οι αντάρτες στην Φλώρινα.
Επίσης υπήρχαν και τα άρματα μάχης. Μερικά ήταν αραγμένα και στο προαύλιο του Τρίτου Δημοτικού Σχολείου μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και το αεροδρόμιο με τα αεροπλάνα που διέθετε ο Εθνικός Στρατός…!!!...
Εκείνο, που μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να μου εξηγήσει κανείς, είναι:… Τι σκοπό εξυπηρετούσε το χτίσιμο του «νέου» δρόμου από την βρύση του Τρίτου Δημοτικού Σχολείου μέχρι την αρχή της μεγάλης ανηφοριάς, δηλαδή μέχρι την είσοδο της Στρατώνας και εκεί που ήταν και είναι ο φούρνος του Μίσκα. Δηλαδή είχαν κτίσει «γλώσσες» από λιθοδομή μέχρι τα μέσα του δρόμου, εναλλάξ, περίπου 60 εκ. ύψος, 70 εκ. φάρδος και συρματόπλεγμα επάνω.
Για να περάσεις τον δρόμο, έπρεπε να κινηθείς ζίκ - ζάκ…. Γι’ αυτό και εμείς όταν σχολούσαμε, περπατούσαμε από τον διπλανό ελεύθερο χώρο…
Έτσι ο Δ.Σ.Ε. επιχειρησιακά, έπρεπε να «αντιστρέψει» τα δεδομένα…!!!.... Έπρεπε να κάνει τολμηρή διείσδυση με εφευρετικούς στρατιωτικούς ελιγμούς… Πόσο δύσκολο ήταν…;…!!!....
Το σχεδιάγραμμα έγινε βάση των όσων έγραψαν οι του Εθνικού Στρατού και
οι Δ. Κατσής και Ν. Κέντρος του Δ.Σ.Ε.
Από την πλευρά των ανταρτών, μαθαίνουμε από διάφορες καταθέσεις μαρτυρίες, βιβλία ο,τι: η 107 Ταξιαρχία των ανταρτών πρώτη, θα (χτυπήσει) κατελάμβανε το Σολίτσικο (1641) και 1033 ύψωμα. Η 18 Ταξιαρχία το ανατολικό τμήμα της πόλης, Στρατώνα/Σιδηροδρομικός Σταθμός. Η 14 Ταξιαρχία – κάθετα από το Πισοδέρι/Βίγλα προς το κέντρο της πόλης, με όλες τις λεπτομέρειες ανάπτυξης και δράσης. Η 103 Ταξιαρχία παράλληλα και δεξιά της 14ης θα κατελάμβανε τα υψώματα, νότια: 1215, 1115, Πίπα και Γιούπκα. Η Ταξιαρχία 108 θα ενεργούσε αντιπερισπαστικά στο χωριό Σκοπιά και νότια της πόλης. Δίπλα στην 18 Ταξιαρχία και υπό τας διαταγάς της ήταν η Λαϊκή Πολιτοφυλακή κλπ. του Ν. Κέντρου. Τέλος το τμήμα Καϊμακτσαλάν και Ιππικό θα εξασφάλιζαν την επιχείρηση από κατεύθυνση Αμυνταίου, με 15 πυροβόλα, δύο αντιαρματικούς ουλαμούς και δύο αντιαεροπορικούς…!!!...
Εδώ θα κάνω μια παρένθεση, γιατί κάποτε, παρά τη συζήτηση που έγινε, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πολίτης», αυτές οι φλυαρίες κι ανεύθυνες απόψεις, ότι η μάχη της Φλώρινας χάθηκε, γιατί από πλευράς Αμυνταίου δεν περιόρισαν τις ενισχύσεις…κτλ…κτλ…κτλ…!!!
Αχ, αυτή η ελληνική ελαφρότητα…!!!...
Και τώρα πως την είδα εγώ από μέσα από την Φλώρινα και μάλιστα από την περιοχή του Αγροτικού Οικισμού των Μοναστηριωτών της Στρατώνας…
Ήταν μεσάνυχτα, και το κροτάλισμα των όπλων κτλ, μας ξύπνησε… Μερικές σφαίρες χτυπούσαν στους τοίχους του σπιτιού, αλλά καμιά δεν βρήκε παράθυρο κι έτσι όλοι μας ήμασταν σκυφτοί κάτω από τα περβάζια των παραθύρων για να μπορούμε να βλέπουμε και προς τα έξω… Η νύχτα ήταν καλή και με φεγγάρι χωρίς χιόνια. Ούτε και στα βουνά…
Αυτά που αναφέρουν οι αντάρτες…, ίσως να υπήρχε χιόνι ψηλά στα βουνά.
Μια μικρή παρένθεση. Οι αντάρτες και στο παρελθόν μπήκαν άλλες δύο φορές στην Φλώρινα. Οι μάχες δεν γίνονταν σ’ εμάς/Στρατώνα, αλλά σ’ άλλες περιοχές της πόλης. Εμείς ακούγαμε το κροτάλισμα των όπλων και των εκρήξεων. Τα πολυβολεία ήταν επανδρωμένα. Σε διάφορες περιοχές βλέπαμε και καπνούς. Σε κάποια στιγμή βλέπουμε κάποιοι φαντάροι να έρχονται από την Στρατώνα και σε ρυθμό πορείας, ο ένας, πίσω από τον άλλον με τα όπλα στα χέρια, να περνάν κάτω από τα σπίτια μας προφυλαγμένοι, να πηγαίνουν τοίχο-τοίχο και να χάνονται πίσω από τα πολυβολεία προς τα υψώματα…
Περισσότερα, απ’ όσα συνέβησαν εκείνη την νύχτα/ημέρα δεν θα αναφέρω, όπως και για το θάψιμο των περίπου 800 αγωνιστών, των οποίων οι συγγενείς μου ζήτησαν να κάνω στην μελέτη του μνημείου και ένα οστεοφυλάκιο, για να μπορέσουν στο μέλλον να ελέγξουν αν οι δικοί τους θάφτηκαν εδώ. Θα τα αναφέρω στο βιβλίο.
Θέλω να κλείσω τη δημοσίευση με γενικές απόψεις…!!!...
Διαβάζοντας αρκετά βιβλία για το παραπάνω θέμα και μάλιστα και από τις δύο πλευρές, διαπίστωσα τα εξής:
Πρώτον, ότι όλοι συμφωνούν πως η Φλώρινα ήταν οχυρωμένη πολύ καλά…!!!...
Δεύτερον, ότι οι αντάρτες, υστερούσαν σε δυνάμεις έναντι του Εθνικού Στρατού…!!!... Όπως πάντα…!!!....
Τρίτον, η οχύρωση των περιμετρικών υψωμάτων, δεν ήταν όπως στις προηγούμενες περιπτώσεις, π.χ. Νάουσα κλπ.
Και τέταρτον, ο «Αιφνιδιασμός»…!!!... Κάτω από τέτοιες συνθήκες, ΜΟΝΟΝ με αιφνιδιασμό θα μπορούσαν οι αντάρτες να είχαν επιτυχία…!!!... Η «διαρροή», έδωσε την ευκαιρία στον Εθνικό Στρατό να προετοιμαστεί καλύτερα και τους περίμενε…!!!... Όπως και η αναβολή για μια μέρα…!!!...
Χωρίς περικοπές – ΟΛΟΙ – ρίχνουν το «φταίξιμο» στην διαχείριση…!!!...
Και ένα ακόμα, δικό μου, όπως το είδα: αν άρχιζαν νωρίτερα ή αν κρατούσε η νύχτα 2-3 ώρες ακόμα…, τα αεροπλάνα δεν θα μπορούσαν να τους αποδεκατίζουν σ’ όλες τις θέσεις, με επαναλαμβανόμενες καθόδους…!!!... Θέρισαν κι’ αυτούς που έφτασαν έξω από την Στρατώνα. Τα βλέπαμε να έρχονται 2-2 και 3-3 μαζί για τον ίδιο στόχο…!!!... Μάλιστα ένα χτυπήθηκε στην Καλογερίτσα και ενώ έβγαζε καπνούς…, πήγε και προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο…
Για το χρονικό αυτής της ημέρας τα γράφω και ο καθένας ας βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα…!!!... Πάντα αντιπληροφοριακά και αντιδιαστρεβλωτικά.
Με πατριωτικούς χαιρετισμούς
Νίκος Φρυτζαλάς
Πολεοδόμος – Αρχιτέκτων.