Το νέο πλαίσιο που δημιουργήθηκε έχει ως πυλώνα την παραδοχή ότι οι δημοπρασίες ρεύματος τύπου NOME δεν αποτελούν επαρκές εργαλείο για τον διττό στόχο, πρώτον της προσαρμογής της χώρας στις αποφάσεις του ευρωπαϊκού δικαστηρίου για τους λιγνίτες και δεύτερον της δραστικής μείωσης του μεριδίου της ΔΕΗ στη λιανική του ρεύματος.
Από τη στιγμή που η παραδοχή συνομολογήθηκε και από την ελληνική πλευρά, τα πράγματα κινούνται με ένα σχετικό αυτοματισμό προς την κατεύθυνση των αποφάσεων που είχαν ληφθεί στο παρελθόν και εγκαταλείφθηκαν στη συνέχεια.
Διότι πρέπει να θυμηθούμε ότι η απαίτηση για πώληση του 40% του λιγνιτικού δυναμικού της ΔΕΗ δεν πρωτοεμφανίζεται τώρα. Αποτελεί απόφαση του Ευρωδικαστηρίου από το 2009. Για την εφαρμογή, δε, αυτής της απόφασης υπήρξαν μακροχρόνιες διεργασίες, με την Κομισιόν να πιέζει και τη χώρα μας να προσπαθεί να βρει τη λιγότερο επώδυνη λύση. Στο να καταστεί αυτή η διαδικασία μακροχρόνια βοήθησε και το γεγονός ότι υπήρξε στο ενδιάμεσο δικαστική δικαίωση της ΔΕΗ, η οποία όμως δικαίωση ανατράπηκε στη συνέχεια για να έχουμε σήμερα τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση.
Τώρα η Κομισιόν ξαναπιάνει το νήμα από το παρελθόν και επαναφέρει την παλιά απαίτηση, προσαρμοσμένη βεβαίως στην τωρινή πραγματικότητα. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που κάνει όλους όσους γνωρίζουν το θέμα να θεωρούν πλέον βέβαιη τη δρομολόγηση, με τον ένα ή άλλο τρόπο, σε αυτή τη φάση ή λίγο αργότερα, της πώλησης μονάδων της ΔΕΗ.
Οι λύσεις από το παρελθόν
Μετά την απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου το καλοκαίρι του 2009 με την οποία καταδικαζόταν η χώρα μας για την αποκλειστική πρόσβαση της ΔΕΗ στο λιγνίτη, και στη βάση της υποχρέωσης να διατεθεί τουλάχιστον το 40% της λιγνιτικής παραγωγής στην αγορά, έγιναν κινήσεις σε δύο κατευθύνσεις: Η μία ήταν να αμφισβητηθεί νομικά η απόφαση και η άλλη να αναζητηθούν λύσεις προσαρμογής.
Οι λύσεις που διατυπώθηκαν κατά καιρούς ήταν:
· η ανταλλαγή ενέργειας από λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ στην Ελλάδα με ισόποση από εταιρείες ξένων χωρών στις αντίστοιχες αγορές, λύση που είχε προτείνει το 2010 η τότε κυβέρνηση με υπουργό την Τίνα Μπιρμπίλη.
· Η ενοικίαση της χρήσης μονάδων, δηλαδή ουσιαστικά μια λύση που έμοιαζε με την τωρινή των NOME, καθώς τις μονάδες θα τις λειτουργούσε η ΔΕΗ και οι ενοικιαστές θα έπαιρναν το ρεύμα αποζημιώνοντας τη ΔΕΗ απλώς με το μεταβλητό κόστος της. Την πρόταση την είχε κάνει, την ίδια περίοδο, η Κομισιόν με την κυβέρνηση να αντιδρά και τον τότε πρόεδρο της ΔΕΗ να δηλώνει «καλύτερα να πουλήσω μονάδες».
· Η μικτή λύση της πώλησης μονάδων δυναμικότητας περίπου 1100 MW και παράλληλα η διάθεση προς ενοικίαση με τη μέθοδο των drawing rights μονάδων δυναμικότητας περί τα 500 MW. Η πρόταση κατατέθηκε επίσημα στην Κομισιόν το 2012, όταν ήταν υπουργός ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου και μάλιστα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε κάνει market test αποστέλλοντας στους ενδιαφερόμενους ομίλους σχετικό e mail. Από τη διαβούλευση αυτή είχε καταστεί σαφές ότι ενδιαφέρον από ιδιώτες θα υπήρχε μόνον αν έβγαιναν «πακέτα» λιγνιτικών μονάδων μαζί με υδροηλεκτρικά.
· Το άνοιγμα νέων λιγνιτικών πεδίων σε Βεύη, Ελασσόνα, Δράμα και Βεγόρα και η διάθεση των δικαιωμάτων εκμετάλλευσής τους σε ιδιώτες. Όταν εξαγγέλθηκε αυτή η πρόταση, πάλι επί υπουργίας Παπακωνσταντίνου (ενώ η προκάτοχός του Τίνα Μπιρμπίλη δεν ήθελε ούτε να ακούσει για νέους λιγνίτες), το ορυχείο της Βεύης ήταν ήδη σε διαγωνιστική διαδικασία και ακόμα και σήμερα δεν έχει παραχωρηθεί. Τα υπόλοιπα πεδία δεν άνοιξαν ποτέ, κυρίως λόγω αντιδράσεων των κατοίκων.
· Η δημιουργία και πώληση της «μικρής ΔΕΗ», δηλαδή μιας εταιρείας στην οποία θα ανήκει το 30% των μονάδων, των ορυχείων, αλλά και των πελατών και των χρεών της ΔΕΗ. Η δημιουργία της «Μικρής ΔΕΗ» νομοθετήθηκε το καλοκαίρι του 2014 επί υπουργίας Γιάννη Μανιάτη με υφυπουργό ενέργειας το Μάκη Παπαγεωργίου. Το σχέδιο «Μικρή ΔΕΗ» περιελάμβανε τις λιγνιτικές μονάδες Αμύνταιο 1 και 2, τη Μελίτη 1 μαζί με την άδεια για την κατασκευή της δεύτερης μονάδας (Μελίτη 2), τα υδροηλεκτρικά, Πλατανόβρυση, Θησαυρός, Αγρας, Εδεσσαίος, Πουρνάρι 1, 2, τη μονάδα φυσικού αερίου της Κομοτηνής και τα ορυχεία Αμυνταίου, Κλειδιού, Λόφων Μελίτης, Κομνηνά 1, 2 και Βεύης, καθώς και ποσοστό 30% από το πελατολόγιο της ΔΕΗ.
Ήρθε η ώρα για τα δομικά μέτρα
Το σχέδιο αλλά και το νόμο της «Μικρής ΔΕΗ» κατάργησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επί υπουργίας Πάνου Σκουρλέτη, συμφωνώντας με τους θεσμούς το σημερινό μοντέλο των δημοπρασιών NOME, με δεδομένο πάντα το στόχο. Στο μνημόνιο όμως υπήρχε η γενικόλογη διατύπωση για την εφαρμογή εναλλακτικών δομικών μέτρων, στην περίπτωση που δεν απέδιδαν οι δημοπρασίες.
Οι θεσμοί (και συγκεκριμένα η Κομισιόν που έχει σε αυτό το θέμα τον πρώτο λόγο) επιμένουν πλέον, και σε αυτό είναι ανυποχώρητοι, ότι ήρθε η ώρα να ονοματιστούν και να μπούν σε εφαρμογή τα εναλλακτικά δομικά μέτρα. Άλλωστε ήταν από την αρχή σαφές ότι ποτέ στην Κομισιόν δεν είχαν "πιστέψει" στη λύση των NOME και στην πραγματικότητα περίμεναν να αποδειχθεί ότι δεν αποδίδουν επαρκώς για να περάσουν στο επόμενο στάδιο, το οποίο είναι ταυτόχρονα και... προηγούμενο στάδιο, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, οι θεσμοί θέτουν ως νέα αφετηρία των συζητήσεων τη λύση του 2012 η οποία όπως προαναφέρθηκε είχε τεθεί σε διαβούλευση.
Η ελληνική πλευρά έχει μπεί πλέον στη συζήτηση αυτή (λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι η πρόταση - δέσμευση της τότε ελληνικής κυβέρνησης διασφάλιζε τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων στις μονάδες που θα πουληθούν - και η επιχειρηματολογία της εστιάζεται στο ότι εν τω μεταξύ έχουν περάσει πέντε χρόνια και οι περισσότερες από τις μονάδες που περιλαμβάνονταν στο πακέτο προς πώληση πλησιάζουν στο χρόνο απόσυρσής τους.
Ταυτόχρονα οι δανειστές πιέζουν για τη συμμετοχή υδροηλεκτρικών στο πακέτο που θα πουληθεί, όχι μόνον γιατί θεωρούν ότι αυτό θα εξασφαλίσει επιτυχία στο εγχείρημα (θα διατεθούν πακέτα λιγνιτικών - υδροηλεκτρικών) αλλά και διότι θεωρούν ότι υπάρχει στρέβλωση στον τομέα της διαχείρισης των νερών από τη ΔΕΗ.
Επιδίωξη της κυβέρνησης και της ΔΕΗ είναι να μην πουληθούν τα μεγάλα υδροηλεκτρικά του Αλιάκμονα και του Αχελώου που αποτελούν τον κορμό της υδροηλεκτρικής της παραγωγής.
Όλα αυτά θα συζητηθούν εκ νέου με τους εκπροσώπους της τρόικας, στη βάση των απαντήσεων που θα φέρει η ελληνική πλευρά στο εκτενές ερωτηματολόγιο της Κομισιόν και των θεσμών.
Η κυβέρνηση έχει πάρει προς ώρας μια ανάσα, καθώς η διαμόρφωση του «πακέτου» που θα βγεί προς πώληση εκτιμάται ότι θα γίνει σε επόμενο στάδιο. Το ίδιο, από ότι φαίνεται, θα γίνει πιθανόν και με το ακριβές χρονοδιάγραμμα.
Ωστόσο είναι σαφές, ανεξάρτητα από την πολιτική διαχείριση του θέματος και από τις προσωρινές διευκολύνσεις που θα παράσχουν ή δεν θα παράσχουν οι δανειστές, ότι τα πράγματα έχουν πάρει το δρόμο τους. Με βάση αυτή την πεποίθηση άλλωστε κάνουν τους σχεδιασμούς τους όλοι οι εμπλεκόμενοι ή ενδιαφερόμενοι της ΔΕΗ και των ιδιωτών ηλεκτροπαραγωγών περιλαμβανομένων.
Θοδωρής Παναγούλης
ΠΗΓΗ