Ολες οι μορφές κτηνοτροφικού συνεργατισμού και συνεταιρισμών δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, για λόγους κυρίως τιμολογιακής πολιτικής και φορολογικής και λοιπής αντιμετώπισης εκ μέρους του Κράτους!
Για τους παραπάνω λόγους, κυρίως για τις ασύμφορες τιμές πώλησης του γάλακτος και την εν γένει πολιτική, πολλές κτηνοτροφικές μονάδες, όπως και στην αγελαδοτροφία, εξωθούνται στην αποκλιμάκωση και το κλείσιμο των μονάδων τους, με αποτέλεσμα, την περαιτέρω ερήμωση της ορεινής υπαίθρου στη χώρα μας!
Τα ορεινά αιγοπρόβατα ως γνωστόν έχουν Ω3 και Ω6 λιπαρά στο γάλα και το κρέας τους, γεγονός που αφήνει αδιάφορους τους εγχώριους και τους διεθνείς παράγοντες, μάλιστα δε αφήνοντας ανεκμετάλλευτη την υπερπλούσια σε ορεινά βοσκοτόπια περιοχή μας, όπου κάποτε εκτρέφονταν περί τα 2 εκατομμύρια συνολικά αιγοπρόβατα!
Αναμβίβολα, όλα τα παραπάνω υπακούουν σε παγκόσμιες ντιρεκτίβες μαζικοποίησης προιόντων χαμηλής ποιότητας και χαμηλής τιμής!
Το σκεπτικό ξεκινάει όπως και στον μικρό αγροτικό κλήρο, στην ύπαρξη μικρών μονάδων αιγοπροβατοτροφίας, που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα δεδομένα αφενός της πολύ χαμηλής τιμής, αφετέρου στην φορολόγηση και τις εισφορές, κι ακόμα στην αδυναμία καθετοποίησης, τυποποίησης, μεταποίησης κι εμπορίας των προιόντων, ομού μετά τη λειτουργία των λεγομένων καρτέλ του γάλακτος, που αναγκάζει να υπάρχουν ξένες φυλές αυξημένης μεν γαλακτοπαραγωγής, πλην χαμηλής κι αλλογενούς τυροκόμησης, με τελικό αποτέλεσμα στην διακύβευση ακόμα και της διεθνούς ονομασίας της φέτας!
Κανείς δεν είδε ότι όλα αυτά τα ζητήματα η ελληνική παραδοσιακή νομαδική κτηνοτροφία τα είχε λύσει, ως εξής:
(Παραθέτουμε τους τότε παράγοντες, ως απόψεις του γνωστού σαρακατσάνου Νίκου Ζυγογιάννη, στην ιστοσελίδα ''Πορτραίτα Σαρακατσαναίων'', ώστε μετά να πάμε στην τελική πρόταση και το νέο σκεπτικό μας)
Οι παράγοντες που συνέβαλλαν στη δημιουργία του τσελιγκάτου:
1) η έλλειψη διαθέσιμων βοσκότοπων. Επειδή οι σαρακατσάνοι δεν είχαν κτήματα, ήταν υποχρεωμένοι να νοικιάζουν τα απαραίτητα βοσκοτόπια για τα κοπάδια τους. Τα νοίκια όμως έφταναν σε επίπεδα απρόσιτα για τους μικρούς κτηνοτρόφους. Έτσι οι πλούσιοι κτηνοτρόφοι μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση και οι μικροί συνεταιρίζονται μαζί τους. Γίνονταν «σμίχτες».
2) η ανάγκη χρηματοδότησης των μικρών κτηνοτρόφων. Όταν το εισόδημα είναι μικρό, ο μικρός κτηνοτρόφος καταφεύγει στο χωρικό τοκογλύφο, από τον οποίο είναι αδύνατο να ξεφύγει. Αντίθετα, το τσελιγκάτο χρηματοδοτεί τους δικούς του χωρίς τόκο. Έτσι αποτελεί τη μόνη λύση για όσους έχουν ανάγκη.
3) η έλλειψη εργατικών χεριών των μεγάλων οικογενειών. Όταν η εκτεταμένη οικογένεια δε διαθέτει επαρκές εργατικό δυναμικό για την επιμέλεια των κοπαδιών, συνεταιρίζεται με άλλους κτηνοτρόφους, που είχαν λιγότερα κοπάδια αλλά μεγάλο αριθμό ατόμων που θα εργάζονταν όλοι μαζί.
4) η δυσκολία της συντήρησης σχέσεων με τον έξω κόσμο, δηλ. την περιβάλλουσα κοινωνία. Οι απλοί βοσκοί δεν μπορούν να εξασφαλίζουν αυτές τις σχέσεις, γιατί πρέπει να είναι συνεχώς κοντά στα κοπάδια τους, αλλά και γιατί είναι αγράμματοι και δεν έχουν κοινωνική εμπειρία. Αντίθετα, οι εκτεταμένες οικογένειες μπορούν να προετοιμάζουν κάποιον από τα μέλη τους γι’ αυτό το σκοπό και τον κάνουν αρχηγό-διαχειριστή.
5) η ανάγκη της άμυνας και της συνεργασίας για την εκμετάλλευση των ζώων. Όπως στην εκτεταμένη οικογένεια, έτσι και τα μέλη του τσελιγκάτου αναπτύσσουν μεταξύ τους πνεύμα αλληλεγγύης. Έτσι το τσελιγκάτο παίρνει μια μορφή ομαδικής ζωής που εξασφαλίζει τη συνεργασία και την υπεράσπιση.
Πάμε τώρα στο σύγχρονο σκεπτικό για την περιοχή Φλώρινας και όχι μόνο!
Είναι γνωστό ότι στις εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού Αιγοπροβατοτροφίας Αμυνταίου λειτουργεί ήδη η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Αιγοπροβατοτροφίας, σε συνεργασία μάλιστα με διεθνείς Αγροτικές Σχολές! Συνεπώς, υπάρχει η δέουσα υποδομή!
Οι Συνεταιρισμοί μέχρι σήμερα οργανώνουν κι ενισχύουν την οικονομική θέση των μελών τους, που είναι ξεχωριστές οικονομικές μονάδες που λειτουργούν χώρια και μόνες τους, με χαλαρή σύνδεση , δεν εντάσσονται όμως σε μεγαλύτερη οικονομική μονάδα, με οικονομίες κλίμακος, μαζική προμήθεια, μαζική εκμετάλλευση βοσκοτόπων και κυρίως μαζική κι οργανωμένη τυποποίηση, μεταποίηση και πώληση, αναζήτηση αγορών και βελτίωση τιμών κλπ
Η,ενισχυτικά αυτού, δεν έχουν περιβληθεί του δέοντος άλλου τύπου, είτε με ειδικές αλλαγές καταστατικού, είτε με σχετική ειδική νομοθετική επικύρωση, με εισφορά πρόσκαιρης κατοχής και χρήσης ζωικού κεφαλαίου, με σκοπό την συνεκμετάλλευση σε κοινό ταμείο ( βλέπε Κτελ =κοινό ταμείο εκμετάλλευσης αυτοκινητιστών, όπου όλοι έχουν τις επιχειρήσεις τους, που είναι ξεχωριστές ιδιοκτησίες λεοφωρείων, πλήν λειτουργούν σε κοινό συνεκμεταλλευτικό ταμείο)
Κοντολογίς, δεν λειτουργεί κανείς σήμερα σαν «τσελιγκάτο», την πατροπαράδοτη μορφή, που κράτησε όρθιο το ορεινό γένος των ελλήνων!
Σήμερα μάλιστα, που υπάρχουν όλα τα λογιστικά και ηλεκτρονικά εργαλεία, που μπορούν να φέρουν και καλύτερα χρηματοοικονομικά και χρηματοπιστωτικά εργαλεία!
Η λειτουργία σύγχρονων τσελιγκάτων (μαζικών σμιξιμάτων κοπαδιών, ορεινή φτηνή βόσκηση, οικονομίες κλίμακος, με πλήρη κοστολόγηση ανά σμίχτη- ιδιοκτήτη κοπαδιού ) μπορούν να ξανακάνουν θαύματα στο γένος μας, κατά συνέπεια επιβάλλεται η πιλοτική έστω αρχή λειτουργίας νέου τύπου «τσελιγκάτων»!
Σαφώς με τις δέουσες νομοθετικές επικυρώσεις, όπου και όσο απαιτείται!
Με την έννοια αυτή, το παρόν είναι οικονομολογικό κείμενο νέου σκεπτικού και πρότασης, προς κοινή σύσκεψη λογιστών και φοροτεχνικών! Γιατί όχι,πρωτίστως σαρακατσάνων, τιμής ένεκεν!
Με παράλληλη επιμόρφωση και δημιουργία συνέχειας και διαδοχής στο επάγγελμα, όπως λειτουργία τοπικά σχολεία αιγοπροβατοτροφίας, σαν μέρος ορεινής κατασκήνωσης, για τέκνα κτηνοτρόφων (ή και για τέκνα κτηνοτρόφων, μαζί με λοιπούς βουνίσιους του χθές και του σήμερα) !
Κι αν βασικό πρόβλημα είναι ο ισχυρός «τσέλιγκας», αυτός μπορεί να είναι (άτυπα ή μη ) ένας εφοπλιστής καραβοκύρης ή μια μεγάλη εγχώρια ή και διεθνής εταιρία παραγωγής , μεταποίησης και πώλησης ορεινών κτηνοτροφικών προϊόντων(κι όχι μόνο) άριστης ποιότητας, που θα εξασφαλίζει στους τοπικούς παραγωγούς πλήρες εισόδημα, κέρδη και σταθερότητα στο διηνεκές, όπως ένα παλιό τσελιγκάτο!
Με παράλληλες αναζητήσεις νέων διεθνών χρήσεων, όπως μόνωση για κτίρια το μαλλί, αντί να εισάγουμε μαλλί από Νέα Ζηλανδία και Αυστραλία, για το σκοπό αυτό! Και παράλληλη ανταλλαγή ορεινών, πεδινών και θαλάσσιων προιόντων. Συνεργασία βουνού με ναυτιλία!
Δεν αρκεί να πουλήσεις στους βλάχους, τους σαρακατσάνους και σε όλους τους εγχώριους συμπατριώτες!
Με αυτό τον τρόπο τα ελληνικά ορεινά προιόντα μπορεί να φτάσουν στα 4 σημεία του ορίζοντα, με τα κατάλληλα δίκτυα διανομής!
Κι αντί να έχουμε αντίπαλη την παγκοσμιοποίηση των αγορών, να αποτελεί για μας πεδίο πώλησης!
Αυτή λοιπόν η παραδοσιακή νέα μορφή οικονομικής οργάνωσης στην ορεινή ύπαιθρο, μπορεί να φέρει πιλοτικά τον τόνο και το σύνθημα για την πολυπόθητη ανάπτυξη της ορεινής υπαίθρου στη χώρα μας, αναβιώνοντας και στηρίζοντας τις ορεινές παραδόσεις, που μαθηματικά βαδίζουν στην εξαφάνιση, μαζί με την ελληνική κτηνοτροφία που τις δημιούργησε!
Χωρίς ορεινή ποιμενική συνέχεια χάνονται κι οι παραδόσεις, σιγά σιγά, δεν αρκούν τα κλαρίνα κι οι τραγουδιστάδες!
Σήμερα βλέπουμε την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων να κάνει μέσα στο καλοκαίρι ανταμώματα μέσα στην πόλη της Λάρισας και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων να κάνει «ορεινές» κατασκηνώσεις στην Χαλκιδική , εκ μειζόνου ανάγκης ,βεβαίως,διατήρησης της παράδοσης σε παιδιά 6-16 ετών, που δεν έμαθαν καν ύπαιθρο, όλο με τα κινητά, θα ήταν δε εξόχως επισφαλές να μάθουν απευθείας στο βουνό!
Βεβαίως, υπάρχει πρωτίστως το πλάνο σαρακατσάνικης ορεινής κατασκήνωσης, για παιδιά 16-20 ετών, τίποτα δεν αποκλείει όμως ευρύτερες ορεινές συνεργασίες για τον κοινό σκοπό, αφενός του επαγγέλματος που δημιούργησε τις ορεινές ομάδες ελληνισμού και τις παραδόσεις τους( δεν τις δημιούργησε ο κάμπος) , κι αφετέρου τη συμβολή στην ορεινή ανάπτυξη όλων των Ελλήνων σήμερα, από όλους τους Ελληνες!
Κανείς δεν πρέπει να «κατεβάζει ρολά» και να κλείνει στην ελληνική αιγοπροβατοτροφία στο παρελθόν! Υπάρχει ελπίδα, υπάρχει πατρίδα! Υπάρχει Ελληνική Μακεδονία, υπάρχουν σύνορα!
Χρειάζονται όλοι ένα γερό ταρακούνημα!
Θέλει κι αρχόντους με γνώσεις και αρχές, κι όχι μόνο της κλίκας, που δεν υπάρχουν, δυστυχώς!
Συνεπώς ο κλήρος κι η σκυτάλη της ορεινής προβατοτροφίας (επιχώριας ή και μετακινούμενης μορφής) επιβάλλεται πρωτίστως, να πέσει στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Αιγοπροβατοτροφίας, που εδρεύει στον ιστορικό και παραδοσιακό Νομό της Φλώρινας, από όλες πλέον τις ομάδες ελληνισμού, που επαγγελματικά σήμερα είναι «άγιοι» κτηνοτρόφοι και θυμίζουν το Χριστό μας, ως ποιμένα!
Και από την άλλη πρέπει να αποτελέσει κι αντικείμενο στήριξης από τις ομάδες ελληνισμού, κυρίως των σαρακατσαναίων, που κατέχουν την μερίδα του λέοντος σε αυτού του είδους την παράδοση!
Οι λίγοι τοπικοί σαρακατσάνοι οφείλουν να στηρίξουν, μέχρι της τελευταίας ικμάδας τους, το επάγγελμα των προγόνων τους και την προοπτική ανάπτυξης της ορεινής υπαίθρου,σηκώνοντας ξανά το φλάμπουρα προς τα βουνά μας, κι όποιος ακολουθήσει!
Η άποψη μας είναι ότι επίσης κι όλες οι ομάδες ελληνισμού πρέπει να αποτελέσουν παράγοντες στήριξης παραγωγής και πώλησης, καθώς και κανάλια εμπορικής διανομής των ορεινών προιόντων της Φλώρινας(πιλοτικά) και του γένους, εν γένει!
Πρέπει κάθε Πρωτομαγιά να γιορτάζεται η αρχαία θεά Μαία, μητέρα του θεού Ερμή των κοπαδιών ( Μαιος, εποχή ανόδου των κοπαδιών ) μαζί με τα ποντιακά παρχάρια και τα τοπικά έθιμα των γελαδάρηδων κλπ, σαν πολιτιστικές πολυεκδηλώσεις,που όμως θα δίνουν το στίγμα της ανόδου του γένους στα βουνά, στην ορεινή ανάπτυξη και στην πρωτογενή παραγωγή, αντίστροφη κίνηση σε όσα μας έφεραν εδώ, σε ότι μας κρατάει χαμηλά!
Στην κοινή προσπάθεια να συνδράμουν κι όλες οι οργανώσεις του βουνού, ορειβάτες, χιονοδρόμοι, φυσιολάτρες, κυνηγοί, ξυλοκόποι, κι όλοι οι σύλλογοι κι οι φορείς που το επιθυμούν, μαζί με την τοπική Πολιτεία, την Εκκλησία και απαξάπαντες τους ενστόλους!
Είναι μεγάλη ανάγκη ορεινής σωτηρίας για το γένος μας!
Ως αιρετός Οικονομολόγος της Συνέλευσης των Αντιπροσώπων ΣΤΑ του Οικονομικού Επιμελητητήριου Ελλάδος (ΟΕΕ) κι ως Πρόεδρος του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Δυτικής Μακεδονίας «ο Φλάμπουρας» , με έδρα τη Φλώρινα, καταθέτω αυτές τις σκέψεις, με την ελπίδα να τύχουν της καλύτερης προοπτικής και υλοποίησης!
Κων/νος Χ. Μπομπότας