Καθηγήτριας Νέας Ελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Μετά την ψήφιση της συμφωνίας, οικογενειακός μας φίλος , όπως μου διηγήθηκε, κοιμήθηκε και είδε ένα περίεργο όνειρο: στην πόλη της Φλώρινας, οι άνθρωποι είχαν βγει στους δρόμους, επειδή εντελώς ξαφνικά ήξεραν όλοι πως είχε ψηφιστεί η συμφωνία, αφού τα σχολεία είχαν κλείσει, οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα και οι σημαίες στα δημόσια ιδρύματα κυμάτιζαν μεσίστιες.
Πραγματικά η κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών, εν έτει 2019, από 153 ετερόκλητους ιδεολογικά και πολιτικά βουλευτές, συνιστά μοναδική πρωτοτυπία για τα δεδομένα του ελλαδικού χώρου. Με μελαγχολία μάλιστα ο φίλος αυτός διαπίστωσε πως οι διατάξεις της συμφωνίας που αφορούσαν στο όνομα «Βόρεια Μακεδονία» ή «μακεδονική ταυτότητα» και «μακεδονική γλώσσα», χαρακτηρίζονταν στο κείμενο της συμφωνίας «αμετάκλητες», όπερ σημαίνει «μη επιδεχόμενες αναθεώρησης» από καμία άλλη συμφωνία. Εντούτοις, με κάλεσε να ψάξουμε, αν υπήρχε η δυνατότητα μιας άλλης ερμηνείας, που θα επέτρεπε την ακύρωση της συμφωνίας αυτής στο μέλλον. Όπως αποδείχτηκε από την σχετική διερεύνηση που επιχειρήσαμε, οι λόγοι ακύρωσης της συμφωνίας, όπως γνωστοποιήθηκαν από ειδικούς αναλυτές, μπορούσαν να ομαδοποιηθούν ως εξής:
Ι. Λόγοι που σχετίζονται με την διαδικασία που ακολουθήθηκε κατά την κύρωση της συμφωνίας
α) Η διαδικασία που ακολουθήθηκε στο πλαίσιο της κύρωσης της συμφωνίας αντιβαίνει στην σύμβαση της Βιέννης (1969) «περί δικαίου των συνθηκών», αφού, σύμφωνα με επίσημες καταγγελίες του Λαβρώφ και του ΥΠΕΞ της Ρωσίας δημιουργήθηκαν στην γειτονική χώρα οι προϋποθέσεις για την εξαγορά συνειδήσεων, την χειραγώγηση, την άσκηση βίας, τον χρηματισμό των βουλευτών. Συγκεκριμένα, οι βουλευτές έλαβαν ως αντίδωρο την ακύρωση των κατηγοριών για διαφθορά, ή για τη συμμετοχή τους στα έκτροπα του σκοπιανού κοινοβουλίου. Από την άλλη, στην Ελλάδα σε συγκεκριμένο Υπουργικό συμβούλιο, ο κ. Π. Καμένος απηύθυνε σε βάρος του κ. Ν Κοτζιά καταγγελία για χορήγηση 50.000.000. ευρώ από διεθνή οικονομικό παράγοντα, τον G. Soros, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Υπουργός Εξωτερικών στη μηνυτήρια αναφορά του σε βάρος του κ. Καμένου. Το αίτημα για χορήγηση στους βουλευτές των Πρακτικών του Υπουργικού Συμβουλίου και της 9σέλιδης επιστολής Κοτζιά προς τον Πρωθυπουργό, θεωρήθηκε ότι ήταν ανέφικτο αφού ήταν αντίθετο με τους νόμους περί απορρήτου.
β) Σύμφωνα με το περιεχόμενο της συμφωνίας, το κείμενο των συνταγματικών τροποποιήσεων του σκοπιανού συντάγματος έπρεπε να υπογραφεί από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας των Σκοπίων, τον Ιβανώφ, δόθηκε όμως για υπογραφή στον κ. Τζαφέρι Πρόεδρο της Βουλής της ΠΓΔΜ, κάτι που έρχεται σε σύγκρουση με το σύνταγμα της χώρας, το οποίο αναφέρει ρητά πως προϋπόθεση για προσφυγή στην υπογραφή του Προέδρου της βουλής ήταν να έχει εκλείψει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
γ) Ο οριακός χρόνος εντός του οποίου έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί όλες οι τροποποιήσεις του συντάγματος της ΠΓΔΜ ήταν η 31η Δεκεμβρίου 2018, κάτι που δεν συνέβη μέσα στο κανονικό πλαίσιο. Η συμφωνία είναι νομικό έγγραφο, και κρίνεται βάσει νόμου για να εξυπηρετήσει το κοινό συμφέρον των δύο κρατών. Αν δεν τηρείται η νομική βάση, η συμφωνία δεν ισχύει.
δ) Στο άρθρο 73 του σκοπιανού συντάγματος γινόταν αναφορά στην ανάγκη να γίνει έγκυρο δημοψήφισμα που να συγκεντρώνει το 50 % συν 1 και όριζε πως οι προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν ήταν δεσμευτικές. Το δημοψήφισμα δεν συγκέντρωσε το προαναφερθέν ποσοστό και θεωρήθηκε μη δεσμευτικό και επομένως άκυρο.
ΙΙ. Λόγοι που σχετίζονται με το κείμενο της συμφωνίας
α) Το πλήρες κείμενο του αναθεωρηθέντος προοιμίου του συντάγματος της ΠΓΔΜ δεν κοινοποιήθηκε ποτέ στους αιτούντες αυτό βουλευτές των κομμάτων. Ενδέχεται η αναθεώρηση στο Προοίμιο του συντάγματος της ΠΓΔΜ να μην έγινε ποτέ. Κοινοποιήθηκαν αποκλειστικά και μόνο οι προσαρτημένες υπό μορφήν παραρτήματος τροπολογίες που συμπεριλήφθηκαν στη ρηματική διακοίνωση. Επομένως δεν αποκλείεται το σύνταγμα στο Προοίμιό του να βρίθει αναφορών στην χώρα «Μακεδονία». Αν το Προοίμιο του συντάγματος έχει παραδοθεί με δεδομένο ότι ο Έλληνας Υφυπουργός Εξωτερικών δεν το έφερε στη δημοσιότητα παρά τις επικλήσεις των κομμάτων, προκύπτει εύλογα το ερώτημα τι ήθελε να αποφύγει. Μήπως την παραδοχή ότι οι βουλευτές των ΣΥΡΙΖΑ-προθύμων αποφάσιζαν χωρίς να υπάρχει το κείμενο του προοιμίου; Και τότε γιατί αυτή η επίσπευση;
β) Στη ρηματική διακοίνωση καθίσταται σαφές ότι η Βουλή της ΠΓΔΜ προέβη σε μια μονομερή τροποποίηση: αντί να κυρώσει τις τροπολογίες όπως αναφερόταν ρητά στη συμφωνία, αποφάσισε πως όλα αυτά θα υλοποιούνταν μόνο όταν θα είχε υπογραφεί από την Ελλάδα το πρωτόκολλο εισδοχής της χώρας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Γιατί η μονομερής αυτή συμπερίληψη που αναιρεί τις διατάξεις της συμφωνίας δεν καταγγέλθηκε από την κυβέρνηση Τσίπρα;
γ) Δεν έγινε καμία προσπάθεια να καταγραφούν αναλυτικά από την ελληνική κυβέρνηση οι αναθεωρήσεις στο σύνταγμα της ΠΓΔΜ, ποιες δηλαδή διατάξεις του συντάγματός τους έπρεπε να αντικατασταθούν από ποιες συγκεκριμένα, κάτι που είχε καταγραφεί στην περίπτωση της διένεξης Βρετανίας-Ιρλανδίας και θα παρείχε τη δυνατότητα άμεσου ελέγχου του ποσοστού εκπλήρωσης των συμφωνηθέντων. Αντί για αυτό επικράτησε η προχειρότητα, η βιασύνη και η απροκάλυπτη ασάφεια.
ΙΙΙ. Λόγοι που αφορούν στις μελλοντικές συνέπειες της συμφωνίας για την χώρα μας
Το συγκεκριμένο κομμάτι θα αναλυθεί σε επόμενο δημοσίευμα, που θα περιλαμβάνει και την ιστορική διάσταση του ζητήματος. Τελειώνοντας, θα αναφέρω ενδεικτικά ορισμένες πιθανολογούμενες επιπτώσεις: προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων για περιουσιακά στοιχεία που δεσμεύτηκαν από το ελληνικό κράτος κυρίως μετά τον εμφύλιο, αιτήματα για αναγνώριση «μακεδονικής» μειονότητας, για άνοιγμα σχολείων μακεδονικής (αναγνωρισμένης!!!!) γλώσσας, επιστροφή πολιτικών προσφύγων κλπ.