Τις μέρες που πέθανε ο Αυγουστίνος Καντιώτης ένιωσα μεγάλη ανατριχίλα όταν επισκέφτηκα την επίσημη ιστοσελίδα του. Η αποστροφή μου ήταν εξαιρετικά έντονη όταν είδα στις αγγελίες του θανάτου και τα σχετικά προσκυνήματα τις φωτογραφίες που συνόδευαν τα άρθρα. Μικρά παιδιά πέντε έως δέκα το πολύ ετών να ποζάρουν σε αναμνηστικές πόζες μπροστά στο πτώμα ενός μισότρελου και μισάνθρωπου ιεράρχη που επηρέασε όσο λίγοι την μακεδονική ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Σε κάποιο ενσταντανέ φαίνεται ένα κοριτσάκι που σκύβει να τον φιλήσει, σκηνή που θα έκανε ακόμα και τον Ρίτσαρντ Ντόκινς ν’ αφρίσει από το κακό του. Μετά από αυτή την ψυχρολουσία αναζήτησα τα βιογραφικά στοιχεία του αλλά με έκπληξη διαπίστωσα πως πρόσφατα είχε ανεβάσει την “αυτοβιογραφία” του σε μεγάλο αριθμό άρθρων όσο και σε PDF οπότε δεν έχασα την ευκαιρία να χωθώ μέσα στη σκοτεινή λιακάδα ενός ταραγμένου μυαλού. Σύντομα φάνηκε πως κάποια περιστατικά τα παρουσίαζε βεβαίως εξαιρετικά εξωραϊσμένα και με υποψίασαν για το πραγματικό υπόβαθρό τους. Στη συνέχεια του άρθρου θα τονίσω αυτά τα σημεία παραβλέποντας τα ήδη γνωστά και καταγεγραμμένα σχετικά με την ιστορία του αφιονισμένου ιεράρχη.
Ο “αντιστασιακός” ιεράρχης
Το 1943 ο Αυγουστίνος Καντιώτης, με εντολή της Ιεράς Συνόδου, τοποθετείται στην Κοζάνη ως ιεροκήρυκας Σύντομα όμως αντιμετωπίζει προβλήματα με τις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές κάτι που σίγουρα οφείλεται σε περισσότερους λόγους απ’ όσους αναφέρει ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του. Μαρτυρά μάλιστα πως εξαιτίας των διενέξεων αυτών κόντεψε να χάσει τη ζωή του από τους Γερμανούς. Η προσεκτική ανάγνωση των ανακοινώσεων και των επιστολών μεταξύ του Καντιώτη και των τοπικών αρχών φανερώνει πως οι κατηγορίες εναντίον του είχαν βαθύτερα αίτια από αυτά που ανακινούνταν δημόσια. Πως δηλαδή διαιρούσε το χριστιανικό ποίμνιο με τους λόγους του, εμφανιζόταν σαν “επίσκοπος” ενώ ήταν ιεροκήρυκας. Αν σκεφτούμε πως όλα αυτά συνέβαιναν επί γερμανικής κατοχής, δεν θα αργήσουμε να συνειδητοποιήσουμε πως στην ευρύτερη περιοχή δρούσαν οι αντάρτικες ομάδες του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ενώ ταυτόχρονα ο Καντιώτης ποτέ δεν έχανε την ευκαιρία να κατηγορεί ως μιάσματα τους κομμουνιστές -ουσιαστικά την Εθνική Αντίσταση- κάτι που σημαίνει πως έπαιζε πολύ επικίνδυνο διχαστικό παιχνίδι στην περιοχή. Φαίνεται πως οι ντόπιοι παπάδες, είτε προσπαθούσαν να προστατέψουν τους αντάρτες είτε φοβόντουσαν την αντεκδίκησή τους, απόφευγαν να θέσουν το ζήτημα δημόσια για να μην δώσουν ερείσματα στους κατακτητές. Όταν το θέμα έφτασε στον τοπικό εισαγγελέα, που σαφέστατα λογοδοτούσε στη Γκεστάπο όπως όλες οι δημόσιες αρχές, αυτός τελικά κάλυψε τον Καντιώτη. Εξάλλου, στον αποχαιρετιστήριο λόγο του στην μητρόπολη της Κοζάνης στις 16/7/1967, για να μεταβεί στην Φλώρινα όπου τον διόρισε η χούντα, λέει ο Καντιώτης αναφερόμενος εμμέσως πλην σαφώς στην περίοδο του Εμφυλίου:
Αλλά την προσφιλήν πόλιν της Κοζάνης ηναγκαζόμην μεταπολεμικώς να επισκέπτομαι νύκτωρ, διότι η τότε εκκλησιαστική αρχή του τόπου εθεώρει και το πέρασμά μας εκ της πόλης ως επικίνδυνο. Μίαν δεκαετίαν διήρκεσε η δοκιμασία αυτή της ψυχής μου.
Έχει ανάψει μεγάλη συζήτηση για τα θρυλικά συσσίτια του Καντιώτη την περίοδο 1943-44 όπου υπηρετούσε στην Κοζάνη. Από πολλούς θεωρείται εξωπραγματικός ο αριθμός των 8000 και περισσότερων συσσιτίων που είχε κατορθώσει να διανείμει ημερησίως ο Καντιώτης. Μια προσεκτική ανάγνωση της αυτοβιογραφίας στην ιστοσελίδα του βγάζει αντιφατικά συμπεράσματα και η διασταύρωση των πηγών φαντάζει αδύνατη χωρίς την απαραίτητη επιτόπια έρευνα. Για παράδειγμα, γράφει σε ένα σημείο πως οι οικογένειες των κοζανιωτών κομμουνιστών, πριν πάρουν τα βουνά, του εμπιστεύτηκαν προς φύλαξη τα παιδιά τους. Ο ίδιος γράφει πως τα παιδιά ήταν 500. Ο αριθμός φαντάζει υπερβολικός για να πει κανείς πως με τόση ευκολία οι αντιστασιακοί του τα εμπιστεύτηκαν οπότε θα πρέπει εύλογα να σκεφτεί κανείς ότι είτε υπερβάλλει είτε με άλλους τρόπους τα “μάζεψε”. Διότι, όπως λέει ο ίδιος:
Όχι δε μόνον ως ιεροκήρυξ του λαού, αλλά και ως στρατιωτικός ιερεύς ευρέθην πάλιν εν Κοζάνη, κατ’ αρχάς μεν ως ιεροκήρυξ της 15ης Μεραρχίας, υπό τον ηρωϊκόν στρατηγόν Μαντάν, έπειτα δε ως διευθυντής της Θρησκευτικής Υπηρεσίας του Β΄Σώματος Στρατού, υπό τον στρατηγόν Καλογερόπουλον. Τότε πάλιν περιώδευσα τους στρατιωτικούς σχηματισμούς, όπου τα ευγενή τέκνα της Μακεδονίας έδιδον το ηρωϊκό «παρών» υπέρ της πατρίδος.
Μόνο που ο “ηρωικός” στρατηγός Μαντάς ήταν αυτός που στρατολογούσε τους ταγματασφαλίτες της διαλυμένης ΠΑΟ στη Μεραρχία του για να πολεμήσει τον κομμουνιστοσυμμοριτισμόν στα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου. Αν εδώ έχουμε μια περίπτωση παιδομαζώματος, η ιστορική έρευνα πρέπει να το ξεκαθαρίσει. Διότι ο Καντιώτης δεν μας λέει τι απέγιναν στη συνέχεια αυτά τα παιδιά...
Για να γυρίσουμε στα συσσίτια, ο ίδιος ο Καντιώτης αναφέρει πως είχε τη βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού, κάτι που στέκει σύμφωνα με ένα ντοκουμέντο που παραθέτει. Nα θυμηθούμε, πως για να πάει ιερέας στην Κοζάνη διατάχτηκε από την Ιερά Σύνοδο. Για αυτό το λόγο πρέπει να είχε τη στήριξη της δωσίλογης κυβέρνησης όταν σε αυτό το ντοκουμέντο της 29ης Αυγούστου του 1944, λίγους μήνες πριν οι Γερμανοί εγκαταλείψουν την Ελλάδα, έχει την εντολή πληρωμής από την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδας για το ποσό του 1.796.750.000 κατοχικών δραχμών. Οπότε οδηγούμαστε στην εύλογη απορία: τα συσσίτια ήταν “πολιτικώς” επιχρωματισμένα; Όπως γράφει στο ίδιο κείμενο για τους αριστερούς αντάρτες: Οι οποίοι δήμιοι σήμερα είναι ελεύθεροι. Σφάξανε 100, 200, 300, 400, 500 Έλληνας, και είναι βουλευταί και αρχηγοί κομμάτων και θέλουν εκ νέου να κυβερνήσουν τον τόπο. αντεθνικών στοιχείων, παραμυθιάζει για το αντιστασιακό έργο του[sic] στην προσπάθεια του να εξασφαλίσει την υστεροφημία. Για να κατανοήσουμε τα κίνητρά του λοιπόν, πρέπει να εξετάσουμε το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της εποχής.
Η βασική έρευνα στις παράπλευρες ιστορικές πτυχές γύρω από αυτή την υπόθεση δείχνει πως ο Αυγουστίνος Καντιώτης, ο διώκτης των
Η βασική έρευνα στις παράπλευρες ιστορικές πτυχές γύρω από αυτή την υπόθεση δείχνει πως ο Αυγουστίνος Καντιώτης, ο διώκτης των
Λίγο καιρό πριν, η κυβέρνηση Τσολάκογλου παράπαιε από την οικονομική κατάρρευση καθώς αντιμετώπιζε τεράστιες δυσκολίες να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Βέρμαχτ σε φόρους, που τους χρειαζόταν για να τροφοδοτήσει με υλικό και εφόδια τον Ρόμελ που πολεμούσε στην Βόρεια Αφρική. Από την άλλη, η γερμανική διοίκηση γινόταν εξαιρετικά περίπλοκη καθώς ανάμεσα στις διάφορες υπηρεσίες (SS, Γκεστάπο, Βέρμαχτ...) υπήρχε αλληλεπικάλυψη -όσο και υπερβάσεις- αρμοδιοτήτων με αποτέλεσμα η ελληνική κυβέρνηση να μην μπορεί ν’ αντιμετωπίσει την κρίση χωρίς να έχει την κεντρική καθοδήγηση του Βερολίνου. Μετά από τη δήλωση αδυναμίας του πρωθυπουργού Τσολάκογλου και του υπουργού Οικονομικών Σωτήριου Γκοτζαμάνη, ο υπουργός Εξωτερικών του Γ’ Ράιχ φον Ρίμπεντροπ στέλνει τον ευνοούμενό του οικονομολόγο Χέρμαν Νοϊμπάχερ στη θέση του δωσίλογου Γκοτζαμάνη, με την εύνοια πως θα ασκούσε ουσιαστικά -όσο και ευνόητα- πρωθυπουργική πολιτική.
Ο φιλόδοξος Χέρμαν Νοϊμπάχερ κατάφερε πρόσκαιρα να δώσει θεαματικά αποτελέσματα με την πολιτική του, φαίνεται πως ήταν οικονομολόγος σοβαρής κοπής. Δάμασε τις διαπλοκές των διαφορετικών ναζιστικών υπηρεσιών στην ελληνική επικράτεια και κατόρθωσε προσωρινά να εξορθολογίσει τα έσοδα και τα έξοδα έτσι ώστε η κατεχόμενη χώρα να αποδίδει στον Χίτλερ αυτά που θα του αναλογούσαν για τις εκστρατείες του. Όμως ταυτόχρονα άρχισε να αποδίδει και μια από τις σημαντικότερες πηγές εισόδων για το Γ’ Ράιχ: οι περιουσίες των Εβραίων της Ελλάδας. Ενώ τη κεντρική διαχείριση ανέλαβε η Εθνική Τράπεζα, στην υπόλοιπη Ελλάδα η Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδας ανέλαβε τη συγκέντρωση των χρημάτων από τις εβραϊκές περιουσίες στις περιφέρειες και διαχειριζόταν ένα μέρος από την διανομή στις τοπικές ανάγκες. Ενώ από τη μια μεριά εβραϊκό χρήμα έρεε στην πολεμική μηχανή της Γερμανίας, από την άλλη ο φόβος για την επανάληψη του φοβερού λιμού το χειμώνα του 1941-42 οδήγησε τις αρχές στην απόφαση να διοχετευτεί ένα μέρος αυτών των ματωμένων χρημάτων στην ικανοποίηση βασικών αναγκών για τη διαβίωση των εγχώριων πληθυσμών. Η αγροτική ύπαιθρος ήταν σχεδόν κατεστραμμένη από το βαρύ χειμώνα αλλά και την παραμέληση εξαιτίας των συγκρούσεων. Γι αυτό το λόγο, η παρέμβαση του Ερυθρού Σταυρού ήταν επιβεβλημένη στο βαθμό που θα έφερνε τρόφιμα αλλά δεν είχε τον κύριο λόγο στη διαχείριση. Αυτό τον ρόλο τον ανέλαβαν τόσο η μαύρη αγορά όσο και οι εντεταλμένοι φορείς της διανομής. Δηλαδή, ένας από αυτούς ήταν ο Αυγουστίνος Καντιώτης στο συγκεκριμένο σκέλος που εξετάζουμε εδώ.
Το έγγραφο που παρατίθεται πιο πάνω φανερώνει ότι ο “μύθος” των συσσιτίων υποκρύπτει μια πολύ σκοτεινή ιστορία όπου το δίκαιο και το άδικο περιπλέκονται μεταξύ τους εξαιτίας των περιστάσεων και των συμφερόντων. Ο Καντιώτης αποκρύπτει από την ιστορία του το γεγονός ότι έδινε λογαριασμό στη δωσιλογική κυβέρνηση και κατ’ επέκταση στους κατακτητές. Πώς μπορεί κανείς να τον πιστέψει όταν λέει πως οι Γερμανοί παρολίγο να τον εκτελέσουν; Αν πράγματι αληθεύει αυτό το γεγονός, τότε οφείλεται στις ενδοεκκλησιαστικές διαμάχες που προαναφέραμε. Σε κάθε περίπτωση, μόνο οι έρευνες στα κλειστά αρχεία της Ιεράς Συνόδου και στην Κοζάνη μπορούν να ξεδιαλύνουν αυτά τα σκοτεινά σημεία.
Κι εξάλλου, δεν είναι τυχαίο που ο Καντιώτης υμνεί το δικό του έργο επί υπουργίας Νοϊμπάχερ και μόνο. Όταν στο τέλος, η συναλλαγματική ισοτιμία της δραχμής με το χρυσό χώρισαν τα τσανάκια τους, η οικονομική πολιτική της κατοχικής Ελλάδας κατέρρευσε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα, αυτά δυο τρεις μήνες του 1944 πριν οι Γερμανοί εγκαταλείψουν αλαφιασμένοι τη χώρα μας εξαιτίας της συμμαχικής απόβασης στη Γαλλία και την πίεση του ρωσικού μετώπου. Και ο Καντιώτης σιωπά για τα συσσίτια ακριβώς από κείνη τη χρονική στιγμή. Η εξήγηση είναι πιστεύω προφανής.
Έτσι λοιπόν, με ξένα κόλλυβα και μάλιστα γερμανικά επιδεικνύει το “φιλανθρωπικό έργο” του ο αφιονισμένος ιεράρχης.
Ο “αντιεξουσιαστής” ιεράρχης
Ο ψυχαναγκαστικός εγωκεντρισμός του Αυγουστίνου Καντιώτη οδηγούσε και σε θολά μονοπάτια που άπτονταν στην επιδίωξη της πολιτικής ανεξαρτησίας από την αθηναϊκή ορθόδοξη μητροπολιτική κυριαρχία. Ήταν ο εισηγητής του όρου “Ελευθέρα και Ζώσα Εκκλησία” για να διατυμπανίσει τον χωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος προφανώς για ιδιοτελείς σκοπούς που είχαν κάποια ψυχολογική σχέση με την επίμονη αρχομανία του. Η φιλοσοφία του για τον χωρισμό εκκλησίας και κράτους έχει εκδοθεί σε ένα ομότιτλο βιβλίο 214 σελίδων αλλά μπορείτε να ακούσετε ένα σχετικό λόγο του από το 2008 εδώ:
Οι συνέπειες των κηρυγμάτων του άγγιξαν και άλλες μητροπόλεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ανακοίνωση της μητρόπολης της Χίου το 2009 για το αίτημα της “Ελευθέρας και Ζώσας Εκκλησίας” από τότε που ο μακαριστός Χριστόδουλος διάβηκε το ποτάμι του Χάροντα κι αντικαταστάθηκε με τον εγκρατή ιεράρχη Ιερώνυμο, αλλά τελικά μισητό στον κορμό της εθνικοφροσύνης αφού δεν ικανοποιεί τα επιθετικά κριτήρια ενός Άνθιμου.
Η άποψη του Καντιώτη για την ανεξαρτησία της “δικής του” Εκκλησίας χρονολογείται από τη στιγμή που διορίστηκε από την χούντα και ακολούθησε στη συνέχεια χωριστή πορεία από τον τότε χουντικό αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Ενδεικτική είναι η φετινή νεκρολογία του αρχιμανδρίτη Καστοριάς Μελέτιου Απ. Βαδραχάνη για τον “ιεραπόστολο” Δημήτριο Λάιο:
Παραβρέθηκε το 1967 στην χειροτονία του π. Αυγουστίνου ως επισκόπου στην Αθήνα και μιλούσε πάντοτε ζωηρά για τον κοσμοσυρροή και τον ενθουσιασμό που επικρατούσε. Επίσης παραβρέθηκε στην ενθρόνισή του στην Φλώρινα και σ’ όλες τις χειροτονίες των συνεργατών του [...] Τον συμπαραστάθηκε σ’ όλες τις δοκιμασίες του με τηλέφωνα, με επισκέψεις, με διαμαρτυρίες, με δημοσιεύσεις. Συμμετείχε σε συλλαλητήρια για ελευθέρα και ζώσα Εκκλησία, για [τις εναντίον του] διώξεις [τού] π. Αυγουστίνου, για αυτόματο διαζύγιο, για Βόρειο Ήπειρο, για καρναβάλια και άλλα παρόμοια.
Να σημειώσουμε επίσης πως ο Δημήτριος Λάιος “το 1950 υπηρετεί τη θητεία του στο Πεζικό, ως επιλοχίας στους όλμους των 81 χιλ. Εκπαιδεύτηκε στο ΚΕΒΟΠ και συνέχισε στο Άργος Ορεστικό της Καστοριάς ως εκπαιδευτής οπλιτών.” Κι οδηγούμαστε σ’ ένα πολύ σημαντικό σημείο στη νεκρολογία του Δ. Λάιου που είναι η παραδοχή που αντικατοπτρίζει την εθνικιστική επιρροή του Καντιώτη:
Κατά τη διάρκεια της θητείας του διάβασε το έντυπο «Χριστιανός Στρατιώτης», που εξέδιδε ο τότε στρατιωτικός ιεροκήρυξ αρχιμ. Αυγουστίνος Καντιώτης και που διανεμόταν δωρεάν στο στρατό. Το θέμα του περιοδικού «Με μια δραχμή κερδίζεις τον παράδεισο»[!] τον συναρπάζει.
Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να διαβάσουμε το επίμαχο θέμα καθώς γράφτηκε μετά τον Εμφύλιο για το πως συσχέτιζε την οικονομική ενίσχυση ως εξαγορά για μια θέση στον παράδεισο - αφού μάλιστα ζητά από τους φαντάρους χρήματα. Ένα ερώτημα που χρειάζεται έρευνα: βρίσκω κάποιες πληροφορίες για το πως ο Καντιώτης “εξομολογούσε” συλληφθέντες αντάρτες του Εμφυλίου και μετά τους παρέδιδε στο... στρατοδικείο δια τα περαιτέρω. Δεν θα προξενούσε σε κανέναν έκπληξη αυτό το γεγονός αλλά εδώ χρειάζεται περισσότερη τεκμηρίωση. Το θέμα θα μείνει ανοιχτό.
Οι ακρότητες των κηρυγμάτων υπέρ της αυτονόμησης της Μητρόπολής του από την αθηναϊκή συνοδική ηγεμονία είχε σαν συνέπεια να παραιτηθεί από το αξίωμά του το 1999 καθώς ήταν ιδιαίτερα καταβεβλημένος λόγω της προχωρημένης ηλικίας του. Στην ιστοσελίδα του Αυγουστίνου Καντιώτη καταγγέλονται μερικές πολύ ενδιαφέρουσες επιστολές ανώνυμων και ψευδώνυμων αποστολέων κατά του ιεράρχη που δείχνουν την εκτεταμένη παρασκηνιακή μεθόδευση για την απομάκρυνσή του. Αν και θα έπρεπε εδώ να λεχθεί πως λόγω της προχωρημένης ηλικίας του οι επιθέσεις αυτές ήταν ίσως άδικες όσο και απαράδεκτες λόγω της γεροντικής ανημπόριας του, εν τούτοις φαίνεται το πόση δύναμη κι επιρροή μπορούσε να ασκήσει ακόμα από το θρόνο του στη Φλώρινα.
Τότε αρχιεπίσκοπος Αθηνών ήταν ο λακές της χούντας Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης, για τον οποίο ο Καντιώτης δεν είχε την καλύτερη γνώμη καθώς φαίνεται, δια στόματος ενός άλλου “πιστού” του, τον Παν. Τελεβάντο, στην ιστοσελίδα του αφιονισμένου Ιεράρχη:
Μόνον στους κάθε λογής “Χριστοδουλάνθρωπους” (κατά το “Κοσκωτάνθρωπους”) λείπει ο Χριστόδουλος. Και σε ορισμένους αφελείς! Σε κανένα άλλο δεν λείπει! [...]
Μας έφερε τον Πάπα στην Αθήνα. Πήγε, παρά την αντίδραση της Ιεραρχίας, στη Ρώμη. Επέτρεψε διοργάνωση συνεδρίου του ΠΣΕ στην Ελλάδα. Συμπροσευχήθηκε στο διαθρησκειακό καρνάβαλο της Καμπέρρας και συμπροσευχόταν ευκαίρως – ακαίρως με τους κάθε λογής αλλόθρησκους και αιρετικούς. Υφήρπασε την ψήφο των συνοδικών και χαρακτήρισε την ομοφυλοφιλία ως προσωπικό δεδομένο. Πλαστογράφησε τα ψηφοδέλτια των αρχιερέων για να πετύχει τη μετάθεση του Μπεζενίτη στην Αττική.
Ούτε ο σημερινός μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος δεν ξεφεύγει από το μένος του αρθρογράφου του Καντιώτη:
Ας δούμε, όμως, πόσο αξιόπιστος είναι ο λόγος του Σεβασμιότατου Αλεξανδρουπόλεως. Ως γνωστόν ο Γέροντάς του, Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ανθιμος, έγινε “μοιχεπιβάτης”, δηλαδή κατέλαβε παράνομα Μητρόπολη που δεν κενώθηκε κανονικά. Επιπλέον εγκατέλειψε την Μητρόπολή του για να μετατεθεί στην πολύφερνη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Διέπραξε, επομένως, διπλή πνευματική μοιχεία. Η “μοιχεπιβασία” και το “μεταθετόν” δεν είναι μάχη για πρεσβεία και πρωτεία;
Η μοιχεπιβασία είναι βαρύτατο αμάρτημα για τον ορθόδοξο κλήρο, σημαίνει την παράνομη κατάληψη μιας θέσης όταν ο προκάτοχος δεν έχει παραιτηθεί ή αποβιώσει. Η ειρωνεία είναι πως ο Αυγουστίνος Καντιώτης είναι κι αυτός μοιχεπιβάτης, δίνοντας τη δική του μάχη για πρεσβεία και πρωτεία κατέλαβε παράνομα το θρόνο του προκατόχου του στη Φλώρινα χάρη στη χούντα των συνταγματαρχών...
Η αναφορά του Δημήτρη Λιθοξόου για τη δύναμη της εξουσίας του μητροπολίτη Φλωρίνης είναι αποκαλυπτική:
Μια μαρτυρία του [ίδιου του] Καντιώτη. Ο Καντιώτης είχε ένα πρόβλημα την περίοδο της Χούντας. Είχε ελληνόφωνους παπάδες. Επειδή σεβόταν όμως το μυστήριο της εξομολόγησης, έπρεπε να γίνεται στη μητρική γλώσσα. Η Χούντα με εγκύκλιο που έστειλε είπε να βάλει διερμηνέα, χαφιέ δηλ., να μεταφράζει. Εκείνος, πιστός στην Ορθοδοξία αρνήθηκε και αναγκάστηκε να στείλει σλαβόφωνους παπάδες γιατί ελληνικά δεν καταλάβαιναν οι άνθρωποι.
Ο ιδεοληπτικός Καντιώτης δεν δίσταζε να εκδηλώνει την ανυπακοή του ακόμα και προς τον βασιλιά Παύλο. Το 1949 τον κατηγόρησε ως μασόνο με αφορμή ένα διάταγμα που νομιμοποιούσε τις μασονικές οργανώσεις. Τον κατηγορούσε συχνά από τον άμβωνα και όταν σε ένα κήρυγμα ήρθαν οι στρατιωτικές αρχές της Β’ Στρατιάς, όπου υπηρετούσε ως στρατιωτικός ιεροκήρυκας, απαγόρευσε στον ψάλτη να πει το καθιερωμένο “πολυχρόνιο του βασιλέως” παγώνοντας το ακροατήριο. Κάπου εδώ όμως οι αφηγήσεις του τα μπερδεύουν γιατί υποτίθεται ότι πριν από την απαγόρευση του πολυχρόνιου ο βασιλιάς ζήτησε να φυλακιστεί κι όταν βγήκε έξω κι έγινε το συγκεκριμένο επεισόδιο, ο Καντιώτης, δια στόματος δύο “πιστών” στην ιστοσελίδα του, αναφέρει επιγραμματικά: Απεδείχθη εκ των υστέρων πόσο δίκαιο είχε ο π. Αυγουστίνος, γιατί ο βασιλιάς κατάλαβε το σφάλμα του και απέσυρε το μασονικό διάταγμα. (κατά Γ. Σιόγκα) Και ο π. Αυγουστίνος είχε περιπέτειες, αλλά ο βασιλιάς κατάλαβε το σφάλμα του και ανακάλεσε το διάταγμα. (κατά Ευ. Παφίλη). Έτσι απλά!
Όλη αυτή η εικόνα του “αντιεξουσιαστή” που καλλιεργούσε σκόπιμα προς τα έξω ήταν ένα βολικό πρόσχημα για να δημιουργεί τους δικούς του μηχανισμούς εξουσίας μέσω των παραεκκλησιαστικών οργανώσεων. Ήδη από την Κατοχή είχε στήσει ισχυρούς μηχανισμούς και πολλές οργανώσεις της Κοζάνης, της Θεσσαλονίκης, της Φλώρινας αλλά και της Αθήνας οφείλουν την ύπαρξή τους στο δαιμόνιο αρχομανές πνεύμα του Καντιώτη.
Ο “μακεδονομάχος” ιεράρχης
Το παραπάνω απόσπασμα του Λιθοξόου μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα όταν συσχετιστεί με την πολιτική του ενάντια στις τοπικές ομάδες πληθυσμού που δεν πληρούσαν τα “ορθά εθνικά κριτήρια”. Από την εποχή που το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας περιήλθε στο ελληνικό κράτος, ξεκίνησε μια πολιτική εκκαθαρίσεως σε καθετί που θα θύμιζε το “βουλγαρικό”, στην πραγματικότητα οι τοπικές μειονότητες της Φλώρινας και της ευρύτερης Μακεδονίας ήταν διακριτές από το βουλγαρικό στοιχείο και ανέπτυσσαν μια διαφορετική εθνική συνείδηση καθώς ήθελαν να απεξαρτηθούν από τις πιεστικές επιρροές της Βουλγαρίας όσο και της Σερβίας. Οι σχετικές πληροφορίες είναι πολύ γνωστές όσο κι άφθονες για να αναφερθώ εκτενώς κι εδώ αλλά θα επισημάνω μερικά εκκρεμή ζητήματα.
α. Η πολιτική της γλώσσας
Το μένος του εναντίον της γλωσσικής ομάδας των Σλαβομακεδόνων έχει καταγραφεί πολλές φορές. Όμως επάνω στη φόρα έκανε ορισμένους συμβιβασμούς που βασίζονται στην παπατζίδικη αρχή του να βαφτίζεις το κρέας ψάρι. Επειδή ακριβώς οι ντόπιοι δεν είχαν όλοι επαρκή γνώση των ελληνικών, ο Καντιώτης έβγαζε ανακοινώσεις και λόγους στα...αλβανικά, στα σέρβικα και στα ρουμάνικα! Η ιστοσελίδα του βρίθει από την πολυγλωσσία και θα βρείτε πολλά σχετικά κείμενα. Η επιλογή των γλωσσών δεν είναι τυχαία, σέρβικα για να τον καταλαβαίνουν οι Σλαβομακεδόνες (γιατί τα βουλγάρικα είναι εξοβελιστέα) και ρουμάνικα για τους βλαχόφωνους (φαίνεται πως απεχθανόταν και τους Βλάχους ο καθαρόαιμος από την Πάρο) εκτός βέβαια και για τη σκοπιμότητα της εξωτερικής πολιτικής με τις μητροπόλεις της Σερβίας και της Ρουμανίας, εξάλλου ήταν και ένθερμος οπαδός του Μιλόσεβιτς και του Κάρατζιτς. Αλλά υπάρχει και μια άλλη πτυχή, μερικές φορές περιλάμβανε και τούρκικα όταν απευθυνόταν στο κατάλληλο εκκλησίασμα. «Μπου ντουνιά τσέρκι φιλέκ. Ασκουλσουν τσαβαρινέ» (Ο κόσμος είναι ένας γύρος και χαρά σε κείνον που τον φέρνει βόλτα). «Γκατζέτατζι, πολιτίκατζι, κερχανατζί έφιμπι μποκ ντιρ...» (Δημοσιογράφος, πολιτικός και νταβατζής, τα ίδια σκατά είναι). Όπως λέει ο Ιός (30/3/2003), η αναφορά προέρχεται από επιφυλλίδα του «Εκκλησιαστικού Αγώνος», επίσημου οργάνου της δικής του παρεκκλησιαστικής οργάνωσης (Ιούνιος 1968). Στην ίδια επιφυλλίδα αναφέρεται και ότι «κάθε κήρυγμα του Σεβασμιωτάτου[sic] είναι και ένα φροντιστήριο τουρκικής λαογραφίας».
β. Η πολιτική του εμπορίου
Στο παραμεθοριακό εμπόριο, μεταξύ Ελλάδας και πγδ Μακεδονίας, δεν θα μπορούσε ο Καντιώτης να κάνει περισσότερα από το να συμβιβαστεί με την οικονομική πραγματικότητα. Ο ίδιος παραδέχεται σε συνέντευξη πως “χωρίς το εμπόριο με τους Σκοπιανούς, η Φλώρινα δεν μπορεί να επιβιώσει οικονομικά” για να συμπληρώσει λίγο μετά “η αγορά δονείται από το οικτρόν ιδίωμα” καθώς “οι έμποροι για να ευχαριστήσουν τους πελάτες τους μιλούν στα σλαβομακεδονικά”. Όχι τα βουλγάρικα! Παρόλες τις δυσκολίες ετών, με την μεταπολίτευση οι ντόπιοι κάτοικοι κατόρθωσαν -όχι ακόμα χωρίς εμπόδια μέχρι τώρα λχ το θέμα με τις βίζες- να ανακτήσουν τις επαφές μεταξύ των δύο χωρών και να τροφοδοτήσουν τις τοπικές τους οικονομίες. Η ειρωνεία είναι πως σε πολλά ρεπορτάζ μεγάλων εφημερίδων τα τελευταία χρόνια, αφθονούν οι μαρτυρίες Ελλήνων πολιτών -από τους “καθαρόαιμους” εννοείται- που είτε ψωνίζουν από τις αγορές της πγδ Μακεδονίας είτε επισκέπτονται οι πιο ευκατάστατοι τα καζίνο της. Όπως συμβαίνει πρόσφατα και με τη Βουλγαρία. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως η οικονομική κρίση μπορεί να ενώσει τους λαούς για να βγουν μεταξύ τους πολλαπλά ωφελημένοι. Προς τι το μίσος λοιπόν;
γ. Η πολιτική της καταστροφής
Είναι επίσης γνωστό πως ο Καντιώτης κατεδάφισε επί χούντας τις σλαβικού ρυθμού εκκλησίες της Φλώρινας. Εκτός του μητροπολιτικού ναού του Άγιου Παντελεήμονα, κατεδάφισε τον Αγ. Νικόλαο στο Πλατύ Πρεσπών που κτίστηκε το 799 μΧ. Τον Αγ. Αθανάσιο στην Καλλιθέα, κτισμένο το 900. Την Αγ. Παρασκευή στην Οξιά, κτισμένη το 892. Και πολλές άλλες. Κάνουν εντύπωση οι χρονολογίες για την παλαιότητα των εκκλησιών αυτών και οδηγούμαστε σε μερικές διαπιστώσεις. Συμπίπτουν με τις κοντινές χρονολογίες της καθόδου των Σλάβων και τις περιοδείες του Κύριλλου και του Μεθόδιου. Αλλά το σημαντικότερο είναι η γνώση που έχουμε για το πως χτίζονταν τέτοιες εκκλησίες, συνήθως επάνω σε παλαιότερους αρχαίους ναούς και συχνά χρησιμοποιήθηκε το παλιό οικοδομικό υλικό στην ανέγερση των καινούριων χριστιανικών ναών. Έτσι, όταν τα τανκ του Γιώργου Παπαδόπουλου, γιατί ήταν παρών τότε παρέα με τον Καντιώτη, ισοπέδωναν τον Αγ. Παντελεήμονα, μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα ότι ο αφιονισμένος Ιεράρχης κατέστρεψε μοναδικής αξίας αρχαιολογικά τεκμήρια της αρχαίας Μακεδονίας. Όπως οι Ταλιμπάν ανατίναξαν τα δύο περίφημα ελληνιστικής επιρροής γιγαντιαία αγάλματα του Βούδα...
δ. Εξοντώνοντας τον Αγγελόπουλο
Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού του Θεόδωρου Αγγελόπουλου πέρασε από πολλές περιπέτειες κατά τα γυρίσματα της ταινίας στη Φλώρινα. Ο αφιονισμένος Καντιώτης έβριζε κι αφόριζε - και είχε τελικά δίκιο. Μία από τις ωραιότερες σκηνές της ταινίας γυρίστηκε στον Σακουλέβα ποταμό και αναπαριστά τη φρίκη του χωρισμού από τα σύνορα. Ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι συνοδεύει την κόρη του στη μια όχθη του Σακουλέβα και στην άλλη εμφανίζεται ο γαμπρός. Έτσι τελείται ένας γάμος από απόσταση καθώς το ποτάμι είναι το όριο που χωρίζει δύο χώρες και μια εθνότητα. Η εντελώς βουβή σκηνή - μόνο ο ήχος από τη φύση ακούγεται - δεν θα μπορούσε να αποτελέσει καλύτερο σχόλιο στη ματαιότητα της “εθνικής πολιτικής” ένθεν κακείθεν των συνόρων.
Σε δύο μέρη από το ΥΤ
Ο Παντελής Βούλγαρης με το Ψυχή Βαθιά θα ισοφαρίσει αρκετά χρόνια αργότερα τις εθνικιστικές κορώνες των “καθαρόαιμων” Ελλήνων. Παρά την πολύ μεγάλη πολιτική και ιστορική συζήτηση που άνοιξε η ταινία, ελάχιστοι πρόσεξαν και ασχολήθηκαν πως σε μια σκηνή οι αντάρτες χορεύουν στην ανάπαυλά τους τον σλαβομακεδονικό χορό πουστσένο.
Όλα αυτά υποδεικνύουν πως η συλλογική και η πολιτισμική μνήμη παραμένουν εξαιρετικά ισχυρές παρά τις προσπάθειες να κρυφτεί, να κατασταλεί κι εν τέλει να εξαλειφθεί μια πραγματικότητα που δεν γίνεται να αγνοηθεί: υπάρχουν στη χώρα μας άνθρωποι που “δεν είναι σαν και μας” αλλά έχουν το απόλυτο δικαίωμα να εκφράζονται όπως νιώθουν καλύτερα. Αν η καταπίεση και η επιπολαιότητα φανατίζει, η λύση του προβλήματος δεν είναι η εξάλειψή του αλλά η παραδοχή που θα οδηγήσει στην ανοχή και το σεβασμό. Είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο, τώρα που διάγουμε ιστορικά σχετικά ήρεμες εποχές, να τεθεί το ζήτημα ξεκάθαρα και θαρραλέα έτσι ώστε να μάθουμε να μην μισούμε ο ένας τον άλλον. Αυτό το τελευταίο δεν λέει ο Χριστιανισμός;
Πηγές:
Αυγουστίνος Καντιώτης, Μια Ζωντανή Ιστορία (και σε PDF το πλήρες βιβλίο)
Μαρκ Μαζάουερ, η Ελλάδα του Χίτλερ
Χάγκεν Φλάισερ, Στέμμα και Σβάστικα
Τάσος Κωστόπουλος, η Απαγορευμένη Γλώσσα
Γιώργος Μαργαρίτης, Ανεπιθύμητοι Συμπατριώτες
Ακαδημία Αθηνών, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
ο Ιός της Ελευθεροτυπίας
Ιστορικά, διάφορα τεύχη της Ελευθεροτυπίας
αρχείο του ΔΟΛ (τα ΝΕΑ και το ΒΗΜΑ)
αρχείο της σλαβομακεδονικής εφημερίδας ЗОРА (πρόδρομος της НОВА ЗОРА)
ιστοσελίδα του Δημήτρη Λιθοξόου
ιστολόγιο Ροΐδη Εμμονές
ιστολόγιο Ακρίτας
και διάφορα “πατριωτικά” μπλογκ και φόρουμ, τα οποία κι ευχαριστώ θερμά που με την επιμονή τους στο συσσίτιο του Καντιώτη με έκαναν να ψάξω βαθιά στο θέμα, να μάθω πέντε πράματα παραπάνω και να μου δώσουν ιδέες που θα χρησιμέψουν πολύ για τα μελλοντικά άρθρα μου στο Jungle Report.
Σημ. η συνοπτική παράθεση των πηγών γίνεται με σκοπό να μην πληγωθεί το κείμενο από τις πάμπολλες σημειώσεις και παραπομπές.
