Μέχρι σήμερα ο γεωγραφικός αυτός προσδιορισμός ιστορικά χρησιμοποιήθηκε και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για την περιγραφή ενός τόπου με πολύ συγκεκριμένα γεωφυσικά χαρακτηριστικά.
Με την κυριαρχία του υδάτινου στοιχείου των τεσσάρων λιμνών, με εύφορες πεδινές εκτάσεις, με ορεινούς όγκους που ορίζουν το χώρο και με φυσικά περάσματα που ενώνουν με τις γειτονικές περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Με τόσο συγκεκριμένα γεωφυσικά χαρακτηριστικά είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι του λεκανοπεδίου να αυτοπροσδιορίζονται έχοντας κατά νου υφιστάμενες ομοιότητες που προκύπτουν από το κοινωνικοοικονοικό προφίλ του τόπου.
Από την άποψη της ενότητας του χώρου, λοιπόν, ο «Καλλικράτης» δεν συνάντησε ούτε δημιούργησε προβλήματα, αλλά δίνει τη δυνατότητα ολοκληρωμένου σχεδιασμού για έναν συγκεκριμένο και οριοθετημένο από παλιά χώρο, που πλέον αποτελεί ενιαία διοικητική ενότητα. Η νέα αυτή διάσταση προσδίδει νέα αναπτυξιακή δυναμική στην περιοχή, με τη δυνατότητα σχεδιασμού και εφαρμογής πολιτικών για τις υποδομές, την απασχόληση, την αγροτική οικονομία, το περιβάλλον, την ενέργεια, τον τουρισμό, την παιδεία, τον πολιτισμό κλπ.
Η μέχρι σήμερα αναπτυξιακή πορεία της περιοχής του Δήμου Αμυνταίου κινήθηκε μεταξύ της αγροτικής ανάπτυξης και της παραγωγής ενέργειας, καθώς ο Δήμος Αμυνταίου βρίσκεται στο κέντρο του λιγνιτικού πεδίου της Δυτικής Μακεδονίας και στα διοικητικά του όρια λειτουργούν ένα τεράστιο ανοιχτού τύπου ορυχείο εξόρυξης λιγνίτη και δύο θερμικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη. Ένας δυναμικός κλάδος της περιοχής, που εμφανίστηκε τα τελευταία δεκαπέντε περίπου χρόνια, είναι ο εναλλακτικός τουρισμός, που με αιχμή του δόρατος το Νυμφαίο και σημαντικούς πόλους ανάπτυξης τις λίμνες και τα επισκέψιμα οινοποιεία της περιοχής, συμβάλει στην εξωστρέφεια της τοπικής οικονομίας.
Η αγροτική παραγωγή της περιοχής ακολούθησε τη μοίρα του αγροτικού τομέα της χώρας, ενώ επώνυμα προϊόντα αποτελούν τα κρασιά Αμυνταίου, που προέρχονται από τα ιδιαίτερα ποιοτικά σταφύλια που παράγονται στο μικροκλίμα μίας περιοχής με τέσσερις λίμνες και έχει ονομαστεί ζώνη Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας. Ανεπτυγμένη κτηνοτροφία έχουν συγκεκριμένοι οικισμοί, στους οποίους παράγονται ιδιαίτερα ποιοτικά κτηνοτροφικά προϊόντα, που μέχρι σήμερα δεν έχουν τυποποιηθεί γεγονός που σημαίνει ότι χάνεται μεγάλο μέρος της υπεραξίας που θα μπορούσε να έχει η περιοχή.
Ο εναλλακτικός τουρισμός πάλι, ενώ στο Νυμφαίο έχει απολύτως προσδιορισμένο χαρακτήρα, στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου χαρακτηρίζεται από ποικίλες και πολλές φορές ασύνδετες μεταξύ τους εκφάνσεις. Στόχος μας είναι ο επαναπροσδιορισμός του χαρακτήρα του τουριστικού προϊόντος της περιοχής στη βάση της γνωριμίας του επισκέπτη με το φυσικό περιβάλλον μέσα από τις υποδομές του Αρκτούρου και τα κέντρα ενημέρωσης στις λίμνες, αλλά και τον πολιτισμό της περιοχής όπως εκφράζεται από την τοπική γαστρονομία, το κρασί Αμυνταίου και τα επισκέψιμα οινοποιεία. Φυσικά, στο τουριστικό αυτό προϊόν σημαίνουσα θέση έχουν ο λαϊκός πολιτισμός με τις αξιόλογες λαογραφικές συλλογές και τα τοπικά πανηγύρια, η αρχιτεκτονική παράδοση, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία της περιοχής.
Η παραγωγή ενέργειας από την καύση του λιγνίτη είναι ο τρίτος πόλος στην ανάπτυξη της περιοχής, ο οποίος έχει και τις περισσότερες ιδιαιτερότητες. Ο λιγνίτης είναι ευχή και κατάρα για τον τόπο, αφού από τη μια έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίας για πολλούς συμπολίτες μας, ενώ από την άλλη είναι γνωστό ότι δημιουργεί ατμοσφαιρική ρύπανση και τα ανοιχτού τύπου ορυχεία αλλοιώνουν το τοπίο ενός Δήμου που στα όριά του υπάρχουν τρεις περιοχές ενταγμένες στο Δίκτυο Natura! Επιπρόσθετα, η παραγωγή ενέργειας ευθύνεται για τη μείωση της στάθμης της λίμνης Βεγορίτιδας, που τα τελευταία χρόνια ανακτά μεγάλο μέρος της παλιάς της έκτασης και του απαράμιλλου φυσικού της κάλλους.
Το χειρότερο όλων με την παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη είναι ίσως ότι πρόκειται για πεπερασμένη οικονομική δραστηριότητα, καθώς κάποτε θα εξαντληθούν τα αποθέματα λιγνίτη και η περιοχή θα μείνει σαν στυμμένη λεμονόκουπα να αντιμετωπίσει μόνη της τα προβλήματα που άλλοι δημιούργησαν! Αυτή είναι η μεγαλύτερη απειλή για την τοπική οικονομία και κοινωνία, που οφείλει να βρει τρόπους αυτοπροστασίας και ομαλής μετάβασης σε αυτό που ονομάζουμε μεταλιγνιτική περίοδο.
Τέλος, η οινοπαραγωγή στο Αμύνταιο είναι ένας ιδιαίτερος κλάδος που συμβάλει στην ανάπτυξη του πρωτογενούς (αμπελοκαλλιέργεια), του δευτερογενούς (οινοπαραγωγή) και τους τριτογενούς (επισκέψιμα οινοποιεία) τομέα, συμβάλλοντας με το δικό της τρόπο στην αναπτυξιακή προσπάθεια του τόπου και επηρεάζοντας θετικά πολλές εκφάνσεις της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας.
Ο Δήμος Αμυνταίου λοιπόν είναι ένας τόπος με πολλές αναπτυξιακές δυνατότητες, αλλά και προβλήματα! Τα προβλήματα αυτά δεν σχετίζονται μόνο με την οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Στην περιοχή του Δήμου Αμυνταίου και της Δυτικής Μακεδονίας γενικότερα γνωρίζουμε οικονομική κρίση εδώ και μερικές δεκαετίες, γεγονός που αποδεικνύεται από τα ποσοστά ανεργίας, που διαχρονικά είναι τα μεγαλύτερα της χώρας. Η σημερινή οικονομική κρίση έχει κάνει την κατάσταση δραματική.
Στο πλαίσιο αυτό, διερωτάται κανείς, είναι λογικό να μιλούμε για ανάπτυξη; Είμαι βαθύτατα πεπεισμένος ότι όχι μόνο δεν είναι οξύμωρο να σχεδιάζουμε την ανάπτυξη σε καιρούς κρίσης, αλλά απόλυτα επίκαιρο και επιβεβλημένο. Πρέπει να δούμε την οικονομική κρίση ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της κατάστασης, έτσι ώστε να μπορέσουμε να βγούμε από το τέλμα με δομικές αλλαγές, στρατηγικό σχεδιασμό και έξυπνες κινήσεις.
Στο σχεδιασμό του Δήμου Αμυνταίου τρεις είναι οι βασικοί πόλοι που σύμφωνα με το σχεδιασμό μας θα μας οδηγήσουν με τρόπο ομαλό στη μεταλιγνιτική περίοδο: η αγροτική ανάπτυξη, ο εναλλακτικός τουρισμός και η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Απαιτούνται έξυπνες λύσεις, που μπορούν να λειτουργήσουν συνδυαστικά στους διάφορους τομείς της οικονομίας και μέσα από συνέργειες και συμπληρωματικές δραστηριότητες να καταφέρουμε να θέσουμε την τοπική οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης.
Έτσι, για παράδειγμα, έχουμε ως μεσοπρόθεσμο στόχο τη δημιουργία θερμοκηπιακού πάρκου με χρήση γεωθερμίας που θα προέρχεται από τη δημιουργία κατάλληλης υποδομής συστήματος σωληνώσεων κατά την αποκατάσταση των ανενεργών ορυχείων λιγνίτη. Πρόκειται για μία μέθοδο που έχει εφαρμοστεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και συνδυάζοντας τις εφαρμογές που μπορούν να γίνουν στην ενέργεια δημιουργεί συνθήκες ανάπτυξης και σημαντικό οικονομικό πλεονέκτημα στον αγροτικό τομέα της περιοχής. Η έκταση θερμοκηπιακών μονάδων που μπορούν να θερμανθούν με τη μέθοδο αυτή και ουσιαστικά μηδενικό κόστος θέρμανσης είναι μεγάλη και μπορεί να αλλάξει την κατάσταση στην παραγωγή κηπευτικών δημιουργώντας σημαντικά εισοδήματα για τους αγρότες της περιοχής.
Επιπλέον, βρίσκεται σε εξέλιξη μία σημαντική προσπάθεια που κάνουμε για εγκατάσταση τηλεθέρμανσης με καύσιμο τη βιομάζα ή το βιοαέριο στους οικισμούς του Δήμου, γεγονός που εκτός από σημαντικό όφελος για τους πολίτες θα αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα για την επιχειρηματικότητα της περιοχής, αλλά και θα οδηγήσει στην εισαγωγή νέων καλλιεργειών για την παραγωγή βιοκαυσίμων.
Σε ότι αφορά στον τουρισμό ο σημαντικότερος στόχος που έχουμε θέσει είναι η δημιουργία ενιαίου χαρακτήρα του τουριστικού προϊόντος, με αιχμή του δόρατος το πασίγνωστο πλέον Νυμφαίο και βασικά χαρακτηριστικά την προβολή του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής με τις τέσσερις λίμνες και τους ορεινούς της όγκους, καθώς και τα πολιτιστικά της χαρακτηριστικά που μεταξύ των άλλων περιλαμβάνουν και την τοπική γαστρονομία, το κρασί Αμυνταίου και τον οινοτουρισμό.
Για την επίτευξη του στόχου αυτού απαραίτητη προϋπόθεση είναι η περιβαλλοντική προστασία των λιμνών και στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται μία μεγάλη προσπάθεια για κάλυψη του συνόλου των οικισμών από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων. Οι λίμνες της περιοχής είναι ευαίσθητοι αποδέκτες και η επεξεργασίων όλων των λυμάτων είναι απαραίτητη εάν θέλουμε να μιλούμε για αναπτυξιακή προοπτική του λιμναίου χώρου. Επιπρόσθετα, η διαμόρφωση των παρόχθιων περιοχών των λιμνών σε επισκέψιμους χώρους και η λειτουργία των κέντρων ενημέρωσης είναι προτεραιότητες, που σε συνδυασμό με την καλύτερη οργάνωση και συντονισμό των τοπικών επιχειρήσεων θα επιφέρει βελτίωση του τοπικού τουριστικού προϊόντος. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την καλύτερη προβολή της τοπικής γαστρονομίας και την οργάνωση του οινοτουρισμού θα δημιουργήσουν συνθήκες ανάπτυξης ενός τουριστικού προϊόντος με μοναδικά χαρακτηριστικά.
Ο τομέας όμως από τον οποίο αναμένεται να προέλθει η μεγαλύτερη ανάπτυξη είναι η ενέργεια, η οποία θα επηρεάσει και τους υπόλοιπους τομείς. Μέσω του κλάδου της ενέργειας έχουμε τη δυνατότητα να απαιτήσουμε τη χρηματοδότηση υποδομών για την τοπική ανάπτυξη, καθώς είναι δεδομένο ότι μέχρι σήμερα η Πολιτεία και η ΔΕΗ έχουν απομυζήσει τον τόπο για να παραχθεί η φθηνή ενέργεια που στήριξε την ανάπτυξη της χώρας τις τελευταίες δεκαετίες. Το σίγουρο είναι ότι η ενέργεια αυτή δεν θα ήταν τόσο φθηνή εάν υπήρχαν δράσεις αποκατάστασης των ζημιών που έγιναν στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής, αλλά είναι γεγονός ότι η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Για το λόγο αυτό η τοπική κοινωνία απαιτεί σημαντικούς πόρους ως αντιστάθμισμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, αλλά και πόρους για υλοποίηση έργων ανάπτυξης ως αντιστάθμισμα της οικονομικής και κοινωνικής υποβάθμισης που επέφερε ο μονομερής προσανατολισμός της τοπικής οικονομίας στην ενέργεια, με αποτέλεσμα την καταδίκη των υπόλοιπων οικονομικών κλάδων και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας.
Στον τουρισμό για παράδειγμα, οι λειτουργούσες αλλά και οι ανενεργές υποδομές για την παραγωγή ενέργειας δημιουργούν αισθητική όχληση και παρεμποδίζουν την τουριστική ανάπτυξη σε συγκεκριμένα σημεία. Έτσι επιδιώκουμε το εγκαταλειμμένο αντλιοστάσιο της ΔΕΗ στις όχθες της λίμνης Βεγορίτιδας να μετατραπεί σε μουσείο που θα προβάλει τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον των λιμνών. Με τον τρόπο αυτό το παλιό αντλιοστάσιο αντί να αποτελεί μία ακόμη θλιβερή υπενθύμιση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης της λίμνης από τη ΔΕΗ με την απομύζηση εκατομμυρίων κυβικών νερού, θα μετατραπεί σε χώρο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης που θα συμβάλει στη βελτίωση του τουριστικού μας προϊόντος.
Το πλέον φιλόδοξο σχέδιο που έχουμε εκπονήσει είναι η μετατροπή των ανενεργών ορυχείων σε χώρους αναψυχής και εναλλακτικών δραστηριοτήτων, αλλά και η μετατροπή τους σε πίστες μηχανοκίνητου αθλητισμού, μία εξέλιξη που εάν συντελεστεί θα αλλάξει τον ρου της τοπικής οικονομικής ιστορίας.
Βεβαίως, η περιοχή είναι και πρέπει να παραμείνει ενεργειακός πόλος της χώρας, έστω και όταν τελειώσει ο λιγνίτης. Μία τέτοια εξέλιξη σχετίζεται και με το εθνικό συμφέρον, καθώς υπάρχουν τα δίκτυα μεταφοράς του ηλεκτρικού ρεύματος προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και δεν απαιτείται η κατασκευή νέων δικτύων, που είναι μία πολύ μεγάλη επένδυση. Για το σκοπό αυτό ένας από τους κομβικού χαρακτήρα στόχους μας είναι η προσέλκυση επενδύσεων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το ιδανικό μάλιστα σενάριο είναι οι επενδύσεις αυτές να έχουν κατά το δυνατό μεγαλύτερη τοπική συμμετοχή στο επενδυμένο κεφάλαιο, μεγιστοποιώντας τα οφέλη για την τοπική κοινωνία.
Τέλος θέλω να σας ενημερώσω ότι εργαζόμαστε πάνω στην ιδέα της δημιουργίας ειδικής οικονομικής ζώνης προκειμένου να προσελκύσουμε επενδύσεις στην περιοχή μας.
Κλείνω λέγοντας σας, ότι σε μεγάλο βαθμό έχουμε πιάσει πολλούς από τους στόχους μας για την τρέχουσα περίοδο. Στόχους που σχετίζονται με την περιβαλλοντική προστασία και την αστική ανάπτυξη και βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών. Οι μέχρι σήμερα εντάξεις και η υλοποίηση έργων πολλών εκατομμυρίων ευρώ, μέσα από διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία, μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι, ότι το σχέδιο για την ανάπτυξη του τόπου στους βασικούς πυλώνες της αγροτικής ανάπτυξης, του εναλλακτικού τουρισμού και της ενέργειας μπορεί να ολοκληρωθεί.
Βεβαίως, είναι πολλά που απομένει να γίνουν. Όμως υπάρχει σχέδιο και στόχοι. Με οργανωμένη και συλλογική δουλειά μπορούμε να πετύχουμε να θέσουμε επιτέλους την περιοχή σε τροχιά ανάπτυξης και να μεταβούμε ομαλά στη μεταλιγνιτική περίοδο.
Μάκης Ιωσηφίδης
Δήμαρχος Αμυνταίου
Το άρθρο βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.airetos.gr/default.aspx?pageid=5694
