Αρχαιολογικά κατάλοιπα ανθρώπινης δραστηριότητας στην Κεντρική Μακεδονία από την προϊστορική έως τη βυζαντινή περίοδο έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στο πλαίσιο των κατασκευαστικών εργασιών του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ AG).
ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ ΑΜΕΣΑ
Τις σχετικές εργασίες πραγματοποίησαν αρχαιολόγοι που απασχολεί το έργο στην περιοχή, οι οποίοι εργάζονται υπό τηδιεύθυνση και επίβλεψη των Εφορειών Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Σερρών, αλλά και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Π.Ε. Θεσσαλονίκης: Πολλές νέες αρχαιολογικές θέσεις
Ξεκινώντας από την μεγαλύτερη Περιφερειακή Ενότητα της περιοχής, και συγκεκριμένα τους Δήμους Λαγκαδά και Ωραιοκάστρου, οι αρχαιολογικές εργασίες επικεντρώθηκαν σε μία έκταση από την περιοχή της Ευαγγελίστριας έως τον Πεντάλοφο και το Γαλλικό ποταμό. Χάρη σε αυτές, ήρθαν στο φως πολλές άγνωστες αρχαιολογικές θέσεις –ειδικά στα ορεινά– που παρέμεναν μέχρι σήμερα ανεξερεύνητες. Η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων της περιοχής, υπό την προϊσταμένη Μαρία Τσιάπαλη και την υπεύθυνη αρχαιολόγο Άννα Παντή, ξεχώρισε τα παρακάτω ως σημαντικότερα ευρήματα:
• Δύο λαξευτούς τάφους στην Ευαγγελίστρια (σε κακή κατάσταση).
• Κατάλοιπα κτηρίου ρωμαϊκών χρόνων, μεταξύ Λαχανά και Ευαγγελίστριας.
• Δύο ακτέριστες ταφές στην περιοχή Καρτερών.
• Εργαστηριακή εγκατάσταση ρωμαϊκών χρόνων για την επεξεργασία δέρματος ή μαλλιού, ΒΔ των Καρτερών
• Πλούσια ευρήματα στην περιοχή της Ασσήρου:
o θέση με απορριμματικούς λάκκους της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1.600-1.125 π.Χ.)
o λάκκο ελληνιστικής περιόδου(4ος-1ος αι. π.Χ.)
o τμήμα υστερορωμαϊκού κτηρίου
o νεκροταφείο παλαιοχριστιανικών χρόνων (4ος-7ος αι. μ.Χ.)
• Τμήμα υστερορωμαϊκού νεκροταφείου στην περιοχή Δρυμός.
• Προϊστορικό οικισμό με δύο φάσεις κατοίκησης στον Πεντάλοφο.
Π.Ε. Κιλκίς: διερεύνηση 100 ταφικών κατασκευών και θέσεων
Ο Αναστάσιος Κεραμάρης, αρχαιολόγος του ΥΠΠΟΑ και υπεύθυνος των ανασκαφικών ερευνών στην περιφερειακή ενότητα Κιλκίς, χαρακτήρισε «απρόσμενη» την εύρεση θέσεων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος κατά τη διάρκεια των πρώιμων κατασκευαστικών εργασιών για τον ΤΑΡ. Οι έρευνες στην περιοχή εντοπίστηκαν στις θέσεις «Θεοδόσια» και «Ίσωμα», όπου ανασκάφηκαν τμήματα δύο οργανωμένων νεκροταφείων ρωμαϊκών χρόνων, καθώς και ίχνη από δύο κτηριακές εγκαταστάσεις – πιθανώς της ίδιας χρονολογικής περιόδου.
Συνολικά, στη θέση «Θεοδόσια» διερευνήθηκαν 48 ταφικές κατασκευές και στη θέση «Ίσωμα» άλλες 43. Στο πλαίσιο των ανασκαφών ήρθαν επίσης στο φως αρκετά κτερίσματα που συνόδευαν τους νεκρούς στο τελευταίο τους ταξίδι, όπως πήλινα και γυάλινα αγγεία, πήλινα λυχνάρια, χάλκινα νομίσματα και μικρός αριθμός κοσμημάτων. Όλα αυτά τα ευρήματα αναμένεται να συντηρηθούν, να εκτεθούν και να διηγηθούν τη μακραίωνη ιστορία του τόπου όπου βρέθηκαν.
Π.Ε. Σερρών: ευρήματα από την προϊστορική έως τη βυζαντινή περίοδο
Αρκετές θέσεις και αρχαιότητες, που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους έως τη βυζαντινή περίοδο, εντοπίστηκαν στην Π.Ε. Σερρών. Την επίβλεψη των ανασκαφών είχαν οι αρχαιολόγοι Πηνελόπη Μάλαμα, αναπληρώτρια Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, και Νικολέττα Πυλαρινού. Σύμφωνα με την έρευνά τους, «τα ευρήματα εμπλούτισαν τον αρχαιολογικό χάρτη της περιοχής με νέα δεδομένα κι επιβεβαίωσαν τις γνώσεις μας για κάποιες ήδη αναγνωρισμένες θέσεις». Σε αυτά συγκαταλέγονται:
• Νεκροταφείο ρωμαϊκών-υστερορρωμαϊκών χρόνων (2ος-5ος αι. μ.Χ.)στη Συμβολή, δυτικά του ποταμού Αγγίτη, με 74 ταφές διαφόρων τύπων.
• Οικισμοί προϊστορικών χρόνων στο Μανδήλι και τη Μεσορράχη. Στο γνωστό αρχαιολογικό χώρο του Μανδηλίου, που είχε χρήση μέχρι και τη βυζαντινή εποχή,βρέθηκαν οικιστικά κατάλοιπα και απορριμματικοί λάκκοι. Στη Μεσορράχη εντοπίστηκαν αντίστοιχα ευρήματα, καθώς και διακοσμημένη κεραμική της νεότερης Νεολιθικής περιόδου (5.300-3.200 π.Χ., περίπου). Βρέθηκανεπίσης ειδώλια, οστέινα κοσμήματα και λίθινα πελεκητά εργαλεία.
• Περισσότερα από 40 τεχνητά ορύγματα (απορριμματικοί λάκκοι) στην περιοχή της Νέας Ζίχνης που περιείχαν κεραμική αρχαϊκών και κλασικών χρόνων(8ος-4ος αι. π.Χ.). Μάλιστα, εκτός από τα προϊόντα τοπικών εργαστηρίων, βρέθηκαν και αγγεία από την Ιωνία, την Αττική και την Κόρινθο.
• Παιδικός κιβωτιόσχημος τάφος αρχαϊκών χρόνων (τέλους 6ου αι. π.Χ.) στο Νέο Σκοπό με σημαντικά κτερίσματα, όπως κορινθιακό εξάλειπτρο (μικρό αγγείο για αρωματικά έλαια) με φυτική διακόσμηση και χρυσά στοιχεία.
• Υστερορρωμαϊκό νεκροταφείο στη θέση Περιστεριά Πεντάπολης (3ος-4ος αι. μ.Χ.), όπου ανασκάφηκαν αγγεία, χάλκινα κοσμήματα και νομίσματα.
• Τρεις ταφικές θέσεις στην περιοχή του Κεφαλοχωρίου. Η πρώτη αποτελεί εγκατάσταση προϊστορικών χρόνων, η δεύτερη οικισμό και νεκροταφείο που χρονολογείται από την εποχή του σιδήρου (11ος-8ος αι. π.Χ.) ως τους ελληνιστικούς χρόνους, και η τρίτη νεκροταφείο με ταφικούς περιβόλους. Η έκταση και πυκνότητα των ευρημάτων στη δεύτερη θέση,οδήγησε τον ΤΑΡ σε αλλαγή όδευσης του αγωγού στο σημείο αυτό.
Τα παραπάνω ευρήματα, και άλλα που είτε έχουν ήδη δημοσιοποιηθεί ή πρόκειται να ανακοινωθούν στο μέλλον από τις υπόλοιπες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας που διατρέχει ο αγωγός, προέκυψαν στο πλαίσιο των 400 και πλέον αρχαιολογικών ανασκαφών και τομώνοι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί στη Ζώνη Εργασίας του αγωγού, βάσει
• των σχετικών Μνημονίων Συναντίληψης και Συνεργασίας που έχει υπογράψει ο ΤΑΡ – αφενός με το αρμόδιο Υπουργείο και αφετέρου με τις Εφορείες Αρχαιοτήτων όλων των περιφερειακών ενοτήτωναπό τις οποίες διέρχεται.
• των σχεδίων διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς που έχει αναπτύξει και εφαρμόζει ο ΤΑΡ για να εξασφαλίσει τη διατήρηση τυχόν αρχαιολογικών ευρημάτων και χώρων κατά μήκος της όδευσης του αγωγού.
Ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (ΕΚΕ-PCI) της ΕΕ, και κατόπιν της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων στο δεύτερο Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility – CEF) για την Ενέργεια τον Φεβρουάριο του 2017, στον ΤΑΡ χορηγήθηκε κονδύλι ύψους €14.018.347. Το ποσό αυτό χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση επιπλέον αρχαιολογικών δοκιμαστικών τομών και σωστικών ανασκαφών κατά μήκος του 2ου και 3ου τμήματος του αγωγού στην Ελλάδα (από την Καβάλα έως την Καστοριά), συνολικού μήκους 360χλμ.
