Η τελετή ξεκίνησε με επιμνημόσυνη δέηση και εν συνεχεία τα παλαιά μέλη της μικτής χορωδίας του συλλόγου, υπό τη διεύθυνση του Δημοσθένη Μούσιου, έψαλαν το «αιωνία η μνήμη».
Για το ιστορικό της ημέρας μίλησε ο πρόεδρος του Δ.Σ. του ΦΣΦΑ Κωνσταντίνος Ραπτόπουλος – Χατζηστεφάνου και αμέσως μετά ακολούθησε κατάθεση στεφάνων, ενός λεπτού σιγή και η ανάκρουση του εθνικού ύμνου από τη Φιλαρμονική του δήμου Φλώρινας.
Στην τελετή παρέστησαν μεταξύ άλλων ο βουλευτής Γιάννης Αντωνιάδης, ο αντιπεριφερειάρχης Ενέργειας Κωνσταντίνος Γέρου, ο αντιδήμαρχος Φλώρινας Άκης Τσορμπάρης, ο δήμαρχος Πρεσπών Παναγιώτης Πασχαλίδης, ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Φλώρινας Βασίλης Γιαννάκης, εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, συγγενείς των απαγχονισθέντων και ευλαβικοί προσκυνητές.
Τα ονόματα των απαγχονισθέντων:
παπα – Δημήτριος ΣΤΑΜΠΟΥΛΗΣ, (ιερέας από τη Σκοπιά-Φλώρινας)
Θεόδωρος ΘΩΜΑΪΔΗΣ, (μαέστρος της χορωδίας του ΦΣΦΑ)
Βασίλειος ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, (έμπορος, κρατούμενος φυλακών)
Μεθόδιος ΜΠΕΡΕΑΣ, (εργάτης από τον Άγιο Παντελεήμονα Φλώρινας)
Αλέξανδρος ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ, (ηλεκτροτεχνίτης, κάτοικος Φλώρινας)
Ναούμ ΚΩΣΤΙΔΗΣ, (γεωργός από τη Μελίτη Φλώρινας)
Αθανάσιος ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ, (από την Πετρούσα Δράμας, κάτοικος Αμυνταίου)
Απόστολος ΡΩΜΑΝΙΔΗΣ, (γεωργός από τις Κάτω Κλεινές Φλώρινας)
Γρηγόριος ΤΣΗΤΟΣ, (δάσκαλος από τα Ιωάννινα, κρατούμενος φυλακών)
Νικόλαος ΤΣΑΚΙΡΗΣ, (ιδιώτης από τη Φλώρινα)
Ιωάννης ΤΣΩΡΓΟΣ, (ξυλουργός από τα Αμάραντα Ιωαννίνων)
Χαράλαμπος ΤΟΡΩΝΗΣ, (καφεπώλης από τη Φλώρινα)
Τριαντάφυλλος ΤΗΛΚΕΡΙΔΗΣ, (γεωργός από τις Κάτω Κλεινές Φλώρινας)
Ααρών ΛΕΒΗ, (εβραίος έμπορος από τα Τρίκαλα)
Νισίμ ΜΠΑΤΗΣ, (εβραίος έμπορος από τα Ιωάννινα)
Η ομιλία του προέδρου του ΦΣΦΑ Ραπτόπουλου – Χατζηστεφάνου Κωνσταντίνου
Τιμούμε σήμερα τη μαρτυρική θυσία 15 Ελλήνων συμπατριωτών μας που πριν 76 χρόνια εκτελέστηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, στο ίδιο σημείο της φρικιαστικής,αποτρόπαιης και ανέξοδηςεκτέλεσης.
Μαρτυρική η θυσία τους, διότι ο θάνατός τους προήλθε έπειτα από τη βασανιστική αγωνία της θέασηςκαι της κατασκευής του κοινού ικριώματος που στήνονταν μπροστά τους, και του αργού, βασανιστικού θανάτου δια της αγχόνης, όπως μαρτυρούν οι φωτογραφίες που τράβηξαν οι ίδιοι οι εκτελεστές πριν και μετά την πράξη τους και οι οποίες διατηρούνται ως ιερά κειμήλια της τοπικής ιστορίας μας στο ιστορικό αρχείο του ΦΣΦΑ.
Φρικιαστικήη εκτέλεσή τους, διότι από τη σύλληψη της ιδέας των αντιποίνων σε κοινή αγχόνη με αιώρηση των σωρών τους επί τριήμερο, μόνο παθολογικά αρρωστημένα, άκρως εκδικητικά και φρικιαστικά μυαλά μπορούσαν να συλλάβουν, να ολοκληρώσουν και να την απαθανατίσουν με τόση «επιτυχία».
Η ιστορία είναι αδέκαστη και εκδικείται τους θρασείς, τους ανιστόρητους και όσους την παραποιούν.
Τα γεγονότα που οδήγησαν στον ομαδικό απαγχονισμό είναι λίγο πολύ γνωστά:
Κυριακή 8 Αυγούστου 1943. Ένα γερμανικό αυτοκίνητο του Λόχου Σφαγής Ζώων Φλώρινας, με 3 γερμανούς στρατιώτες -ο ένας εκ των οποίων ήταν σφάχτης- και με τον εφοριακό υπάλληλο Μίμη Παπαδόπουλο, επελέγη ως στόχος, νεαρής αντιστασιακής ομάδας από το χωριό Κάτω Κλειναί.
Κατά την ενέδρα της επιχείρησης εδώ στην Κλαδοράχη, σκοτώνεται ένας γερμανός στρατιώτης (ο σφαγέας) και τραυματίζονται ελαφρά οι άλλοι δύο, οι οποίοι με τον υπάλληλο Παπαδόπουλο αιχμαλωτίζονται και μεταφέρονται στα βουνά της Κλαδοράχης και από εκεί, κατά δυο εκδοχές,στο χωριό Ακρίτας, ή στη βάση ανταρτών στο Βίτσι.
Ο Παναγιώτης Παππάς, πρόεδρος της κοινότητας Κλαδοράχης, ενημερώνει τον τότε Νομάρχη Φλωρίνης Κωνσταντίνο Μπόνη, φοβούμενος ότι τα αντίποινα των Γερμανών θα δέχονταν οι κάτοικοι της Κοινότητάς του.
Ο Νομάρχης ενημερώνει άμεσα το Φρουραρχείο Φλώρινας για το περιστατικό, αυτό με τη σειρά του την ανώτερη Γερμανική Διοίκηση Θεσσαλονίκης, η οποία διατάζει τη λήψη αντιποίνων προς «σωφρονισμό» των κατοίκων.
Αφήνουμε τη συνέχεια στον ίδιο τον τότε Νομάρχη Κωνσταντίνο Μπόνη, να περιγράψει ο ίδιος τα γεγονότα:
[Με το γεγονός αυτό εδίδετο πρώτης τάξεως ευκαιρία εις την βουλγαρικήν προπαγάνδαν να κτυπήση βαρειά τον ελληνικόν πληθυσμόν. Εισηγήθησαν εις τον Γερμανόν φρούραρχον όπως μεταξύ των συλληφθησομένων συμπεριληφθώσιν οι κάτωθι:
Από Κλαδοράχη: Παναγιώτης Παππάς, πρόεδρος και πρώην Μακεδονομάχος, οι διδάσκαλοι Αλέξανδρος Μεζάρης και Πάρζης.
Από Κάτω Κλειναί: ο Πρόεδρος και δυο άλλα πρόσωπα.
Από Αρμενοχώρι: ο πρόεδρος Δελκούσης, ο γραμματέας και άλλον έν πρόσωπον.
Αμμοχώρι: ο πρόεδρος Δαλάκης Χρήστος, Γκόγκτσης και εν ακόμη πρόσωπον.].
Την πρωίαν της Κυριακής εστάλησαν προς σύλληψιν των προκριθέντων προς Κλαδοράχην, ένας επιλοχίας και ένας διερμηνέας (Γερμανός) παλαιά όργανα του φρουραρχείου τα οποία εγνώριζαν τα πρόσωπα, προς Αρμενοχώρι και Αμμοχώρι έτερος επιλοχίας, άρτι τοποθετηθέντος εις το φρουραρχείον διό και δεν είχεν έλθει εις επαφήν με όργανα της διοικήσεως των κοινοτήτων ώστε να τα γνωρίζη.
Οι προς Κλαδοράχην και Κάτω Κλειναίςμεταβάντες(Γερμανοί) αφού εκάλεσαν τον πρόεδρον ηρώτησαν δια τα ονόματα, όταν ηρώτησαν για τον Παναγιώτη Παππάν και αυτός απήντησεν ότι Παππάς είναι ο ίδιος, οι δυο Γερμανοί αλληλοκυτάχθησαν διότι αυτόν προσωπικώς τον εγνώριζαν ως πρόεδρον και δη ήτο εκείνος που ειδοποίησε το φρουραρχείον για το έγκλημα, ηρώτησαν για τα δύο άλλα ονόματα όταν ήκουσαν ότι αμφότεροι είναι διδάσκαλοι αλληλοκυτάχθησαν εκ νέου και αφού συνεννοήθηκαν και αντελήφθησαν την δολιότητα των οργάνων της βουλγαρικής προπαγάνδας, παρητήθησαν από την εκτέλεσιν της διαταγής συλλήψεως των υποδειχθέντων, τουτ’ αυτό συνέβη και εις τας Κάτω Κλεινάς, έτσι εσώθησαν από την αγχόνην.
Οι προς Αμμοχώριον και Αρμενοχώριονμεταβάντες προέβησαν εις την σύλληψιν των υποδειχθέντων, όταν όμως ο επιλοχίας επληροφορήθη ότι ο συλληφθείς Τρύφων Δελκούσης ήτο ο πρόεδρος της κοινότητος διέταξε και τον απέλυσαν.
Εις Αμμοχώριον συνελήφθησαν ο πρόεδρος Χρήστος Δαϊλάκης, ο προύχων Γκιόζης και ο γραμματεύς της κοινότητος και ωδηγήθησαν εις τας φυλακάς Φλωρίνης.
Περί της συλλήψεώς των ειδοποιήθην αμέσως.
Συνεκλονίσθην και έσπευσα εις το γραφείον του Φρουράρχου διεμαρτυρήθην εντονώτατα για την άδικον σύλληψιν οργάνων της διοικήσεως και συνεργατών μου, του είπον σοβαρώτατα ότι αν θέλη να ικανοποιήση την βουλγαρικήν προπαγάνδαν, τότε προς πλήρη ικανοποίησίν της θέτω εις την διάθεσίν του τον εαυτό μου, και εν τω προσώπω μου να ικανοποιηθή απολύτως η βουλγαρική προπαγάνδα. Συνήλθε από την σοβαρότητα των λεγομένων και προς στιγμήν έμεινεν άλαλος. Συνέχισα την επίθεσίν μου και μετά συζήτησιν εκάλεσε τον Ελληνομαθή Γερμανόν διερμηνέα του Όσβαλντ Πούσιν και τον διέταξε να μεταβή εις τας φυλακάς δια να απολύση τους συλληφθέντες.
Εντός του απογεύματος της Κυριακής έγινε νέα συνεργασία η απόφασις της οποίας εξετελέσθη μεταξύ 9ης ώρας εσπερινής και 3ης πρωινής της Δευτέρας, ώστε να μη μου δοθή ευκαιρία και χρόνος νέας επεμβάσεώς μου.
Εντός της νυκτός συνελήφθησαν ο ιερεύς της κοινότητος Σκοπιάς Παπασταμπουλής, οικογενείας Μακεδονομάχων, ο Θωμαΐδης μουσικός διευθυντής της χορωδίας του Αριστοτέλους, και ωρισμένα άτομα κρατούμενα εις τας φυλακάς δια διάφορα αδικήματα τινές δε ως ύποπτοι κομμουνισταί μεταξύ αυτών ο έφορος καπνού Μπάζος, ο βοηθός αυτού (νομίζω και ο Ταγματάρχης Μιχαλοδημητράκης), τους τρεις τελευταίους απέλυσεν ο διερμηνέας ΌσβαλντΠούσιμ, ο οποίος τους εγνώριζε προσωπικώς.
Την τρίτης ή τετάρτην πρωινήν ώραν της Δευτέρας εγένετο ο απαγχονισμός εις τον τόπον όπου έγινε το έγκλημα επί κεφαλής της 15/αδος ήτο ο ιερεύς Παπασταμπουλής.
Την εκτέλεσιν του απαγχονισμού επληροφορήθην την 5ηνπρωινήν ώστε ευρεθείς προ τετελεσμένου ήτο ματαία πάσα ενέργειά μου].
…
Με ενέργειες πάλι του Νομάρχη Κ. Μπόνη, εντός δύο ημερών απελευθερώνονται οι όμηροι, κοντά στον Τροπαιούχο και αποφεύχθηκε η εκτέλεση άλλων τριάντα πέντε (35) ατόμων.
Γιατί αλήθεια,όμως, τιμούμε αυτή τη θυσία κάθε χρόνο;
Γιατί ο Σύλλογός μας κατασκεύασε αυτό το Συμβολικό Μνημείο με τις συνδρομές των μελών του;
Γιατί ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ και η Κοινότητα Κλαδοράχης ανάρτησαν την αναθηματική επιγραφή, όπως και τόσες άλλες κοινότητες στην πατρίδα μας για εκείνη την περίοδο;
Γιατί αυτός ο Μαέστρος και οι Χορωδοί του Συλλόγου μας, επί δεκαετίες συμμετέχουν στην επιμνημόσυνή δέηση και ψάλλουν το «Αιωνία η Μνήμη»; Τι τους συνδέει τόσα χρόνια; Μόνο ο Μαέστρος Θωμαΐδης; Νέοι ήταν και γέρασαν με την Κλαδοράχη.
Γιατί δεν ρίχνουμε τον λίθο του αναθέματος στους «κακούργους κουμουνιστάς», σύμφωνα με την ανακοίνωση του γερμανικού Φρουραρχείου, αφού καμιά σημαντική στρατιωτική δολιοφθορά δεν επετεύχθη εναντίον των γερμανών, παρά μόνο φρικιαστικά αντίποινα, τρόμος, πένθος και απέραντη θλίψη στον λαό μας;;
Γιατί τα προσκλητήρια νεκρών και τα στεφάνια;
Γιατί αυτός ο τόπος του μαρτυρίου ενώνει και δεν διχάζει;
Τιμούμε αυτή τη θυσία κάθε χρόνο:
Διότι θέλουμε να διατηρήσουμε τη συλλογική μνήμη, να διαμορφώσομε μια ενιαία τοπική ταυτότητα και ενιαία αφήγηση για την Φλώρινα του μέλλοντος, για τις επόμενες γενιές, που να τα χωρά όλα, χωρίς αποκλεισμούς, μιζέρια και ιδεοληψίες.
Διότι αποδομούμε τους σκοπούς, τους τρόπους σκέψης, τις δράσεις, την ιδεολογία των τότε κατοχικών δυνάμεων και των ελαχίστων -σημερινών- νοσταλγών τους.
Πού πόνταραν οι γερμανοί κατακτητές και κυρίως οι βούλγαροι συνεργάτες της τότε υπερδύναμης;
Στη μείωση της εθνικής αυτοεκτίμησης των καταδυναστευομένων Ελλήνων. Στην αποκοπή από τις παραδοσιακές αξίες, στη διαστρέβλωση των γεγονότων, των αγώνων και της ιστορίας, στον εκφοβισμό της υπαίθρου, στην εμμονή ανεφάρμοστων ιδεοληψιών, στη δημαγωγία, στην παραδειγματική τιμωρία, στις συκοφαντίες, στα αντίποινα, στο σωφρονισμό, στην επιβολή της δικής τους ισχύος, με λίγα λόγια.
Διότι, κάθε χρόνο μας δίνεται η ευκαιρία να αναλογιστούμε πως μπορούμε να φέρουμε μια ακόμα ευκαιρία αναγέννησης του τόπου μας, όχι μόνο με λόγια και ομιλίες, αλλά μέσα από μια επανάσταση δημιουργίας, εκσυγχρονισμού και αποτελεσματικότητας.
Διότι, παρά τα κατά καιρούς πισωγυρίσματά μας, έχουμε τον τρόπο να συνθέτουμε, να συνεννοούμαστε, να προχωρούμε μπροστά σε ποιότητα και βάθος, αποβάλλοντας τις μικρότητές μας, τη δημαγωγία και τις ανικανότητές μας.
Διότι οι ιδεολογικές διαφορές μπορεί να τροποποιούν -κατά το δοκούν- αλλά δεν καταργούν τα ιστορικά γεγονότα, και ούτε καταργούνται από την πίεση των γεγονότων. Οι ιστορικές μας καταβολές και οι αξίες που παραλάβαμε από τους παλαιότερους δεν πωλούνται, δεν παραχαράζονται, δεν ξεγράφονται.
Διότι, τιμούμε τον Σύλλογο που υπηρετούμε. Τον Σύλλογο που έχασε τον μαέστρο του από δολιότητα, που έγινε ο πρόμαχος αντίστασης δια του πολιτισμού μέσα σε 112 ημέρες κατοχής. Τον Σύλλογο του μέτρου, της δημοκρατίας, των πάσης φύσεως καλλιτεχνών, της πατριωτικής ευθύνης, της εκσυγχρονιστικής παράδοσης, της δημιουργικότητας και της σύνθεσης, της ελευθερίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Διότι η «Κλαδοράχη» είναι μια επέτειος συμβολισμού και ενότητας για τους Φλωρινιώτες. Δεν πρόκειται για πολιτιστική ή εθνικιστική φιέστα που ενδεχομένως θα διχάσει, θα πληγώσει μετά το πέρας της. Στοχεύει στον αναστοχασμό των δράσεων των προγόνων μας, των επιτευγμάτων τους, αλλά και των λαθών τους.
Είναι ένας καθρέπτης της δικής μας πορείας, της δικής μας αντίστασης προς κάθε τι που προσβάλλει, αποδομεί, παραποιεί, ακυρώνει την ιστορία μας, προς κάθε τι που προσβάλλει τη μνήμη και τους ανθρώπους που χάθηκαν για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Αιωνία τους η μνήμη.
